Zdarza się, że wspólnik w spółce decyduje się na zrezygnowanie z tego układu. Wtedy właśnie musi rozważyć sprzedaż udziałów w spółce. Aby czynność była ważna, należy podjąć odpowiednie kroki, przy zastosowaniu się do określonych procedur. W poniższym artykule wyjaśniamy, o czym należy pamiętać przy sprzedaży udziałów w spółce.
Ważnym aspektem zbywania udziałów wobec spółki jest poinformowanie jej o tym fakcie. W przypadku, kiedy udziały zostaną rzeczywiście sprzedane, ale spółka nie zostanie o tym poinformowana, taka osoba nie jest jeszcze wspólnikiem. Aby mogło się to stać, należy zawiadomić spółkę oraz dostarczyć dowód w postaci umowy zbycia. Nie ma znaczenia, która ze stron wykona te czynności – może być to zarówno sprzedawca, jak i nabywca. Jeśli spółka nie zostanie powiadomiona, nadal za wspólnika uważany jest sprzedawca udziałów, a tym samym nabywca nie może pełnić obowiązków i korzystać z praw, które płyną z bycia wspólnikiem spółki.
Przez to możliwe jest, że nabywca nie będzie np. powiadamiany o spotkaniach lub zgromadzeniach wspólników, jako że formalnie nie ma takiego prawa. W przypadku powiadomienia spółki staje się wspólnikiem, a spółka zobowiązuje się do zaktualizowania spisu wspólników i wniesienia go do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS). Dokonanie zawiadomienia spółki skutkuje również aktualizacją wpisów w księdze udziałów, co jest niezbędne dla skutecznego przeniesienia praw z posiadanych udziałów. Zawiadomienia spółki stanowi zatem kluczowy warunek, aby zmiana własności udziałów była skuteczna wobec spółki i osób trzecich.
Sprzedaż udziałów w spółce nie jest jedynym sposobem. Istnieje wiele sposobów zbycia udziałów w spółce, w tym sprzedaż, darowizna, zamiana czy aport. Czasami może się to odbyć poprzez darowiznę, zamianę albo inną umowę nienazwaną, której skutkiem jest właśnie zbycie udziałów. O tym wypadku mówi Art. 155 kodeksu cywilnego:
§ 1. Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny, przekazania nieruchomości lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły.
Zbycie udziałów nie stanowi czynności prawnej, którą dokonuje sama spółka – to umowa zawierana pomiędzy sprzedawcą udziałów a nabywcą. Wśród sposobów zbycia udziałów możliwe jest także przeniesienie ich na rzecz innej spółki handlowej, co wiąże się z dodatkowymi formalnościami i procedurami prawnymi. Zdarzają się jednak przypadki, kiedy to spółka handlowa może stać się nabywcą udziałów. Dzieje się tak np. w celu umorzenia, w procedurach egzekucyjnych oraz w toku egzekucji prowadzonej z majątku jej wspólnika. Warunki, które należy spełnić w takim wypadku to:
Jako sprzedający, powinieneś zapewnić możliwość zapoznania się z umowami spółki nabywcy. Ważne jest, aby był to aktualny dokument, dlatego jeśli go nie masz lub nie masz pewności, że jest aktualny, poproś zarząd spółki o udostępnienie. W niektórych spółkach, w umowie jest zawierana zasada ograniczenia możliwości zbycia udziałów – ograniczenia sprzedaży udziałów mogą wynikać bezpośrednio z umową spółki, a także z przepisów kodeksu spółek handlowych.
Treść umowy spółki powinna być dokładnie przeanalizowana pod względem zbywalności udziałów oraz ewentualnych wymogów uzyskania zgody spółki lub prawa pierwszeństwa przysługującego pozostałym wspólnikom. W takim wypadku, przed zbyciem udziałów w spółce, konieczne będzie uzyskanie takiej zgody. Często zgodę wydaje po prostu zarząd, chyba że w umowie zawarta jest możliwość zależna od uchwały wspólników. Oczywiście spółka może odmówić wydania zgody na taką czynność, a to oznacza, że zostanie określona jako nieskuteczna.
Innym ograniczeniem, które może napotkać sprzedawca, jest prawo pierwszeństwa dotychczasowych wspólników do zakupu tych udziałów. Należy też sprawdzić postanowienia, które dotyczą wymaganej większości do głosowania i uprzywilejowania udziałów. Umowa spółki może określać dysproporcje między wkładem a liczbą głosów na zgromadzeniu. Czasami udziały mogą być też obciążone prawami osób trzecich. Ważne jest również sprawdzenie kapitału zakładowego oraz na możliwe ograniczenia i uprawnienia w podnoszeniu kapitału. Nominalna wartość udziałów nie musi być równa ich rynkowej wartości, najczęściej określa ją sytuacja majątkowa spółki.
Dowiedz się również, jak przebiega podwyższenie kapitału zakładowego.
Interesuje Cię temat spółek? Sprawdź, czym jest wrogie przejęcie i co powinna zawierać uchwała o zawieszeniu działalności spółki.
Umowa sprzedaży udziałów to najważniejszy dokument w procesie zbycia udziałów w spółce z o.o. Powinna ona szczegółowo określać wszystkie istotne warunki transakcji, takie jak cena sprzedaży, sposób i termin zapłaty, a także moment przejścia własności udziałów na nabywcę. Warto zadbać, aby umowa sprzedaży udziałów była napisana w sposób jasny i precyzyjny, co pozwoli uniknąć nieporozumień i ewentualnych sporów w przyszłości. Niezwykle istotne jest również uwzględnienie w umowie wszelkich ograniczeń dotyczących sprzedaży udziałów, takich jak prawo pierwokupu udziałów czy prawo pierwszeństwa nabycia udziałów przez dotychczasowych wspólników. Przestrzeganie tych zasad gwarantuje, że zbycie udziałów w spółce odbędzie się zgodnie z obowiązującymi przepisami i postanowieniami umowy spółki.
Płatność za udziały w spółce z o.o. może być dokonana na różne sposoby, w zależności od ustaleń stron. Najczęściej spotykane są płatności gotówkowe lub przelewy bankowe, jednak możliwe jest również rozliczenie w formie niepieniężnej, np. poprzez wniesienie aportu. Niezależnie od wybranej formy, sposób zapłaty powinien być wyraźnie określony w umowie sprzedaży udziałów, aby obie strony miały jasność co do warunków rozliczenia. W przypadku płatności niepieniężnej szczególnie ważne jest ustalenie wartości rynkowej udziałów, co pozwoli uniknąć sporów dotyczących ceny sprzedaży i zapewni przejrzystość całej transakcji. Dobrze przygotowana umowa sprzedaży udziałów w spółce z o.o. powinna więc precyzyjnie regulować wszystkie kwestie związane z płatnością.
Przeczytaj także: Działanie na szkodę spółki – przykłady i konsekwencje
Należy również pamiętać o obowiązkach podatkowych – sprzedaż udziałów w spółce wiąże się z koniecznością rozliczenia podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC) oraz podatku dochodowego. Obowiązki podatkowe obejmują także złożenie deklaracji PCC przez nabywcę udziałów w odpowiednim urzędzie skarbowym.
Sprzedaż udziałów dla nowego wspólnika nie jest wyłączona z podatków. Sprzedający (zbywca udziałów) ma obowiązek odprowadzenia podatku dochodowego (PIT, jeśli jest osobą fizyczną, lub CIT, jeśli jest osobą prawną) od odpłatnego zbycia udziałów. W obu przypadkach stawka wynosi 19%. Podstawę opodatkowania stanowi wartość rynkowa udziałów, a w przypadku nabycia udziałów należy uwzględnić koszt uzyskania przychodu oraz opłaty notarialne. Podstawą do takiego opodatkowania jest kwota, którą w zamian za sprzedane udziały zyskał sprzedający, odliczając od tego koszty, jakie poniósł przy nabyciu tych udziałów. Kupujący (nabywca udziałów) musi zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych, czyli PCC, który wynosi w tym wypadku 1%.
Obowiązek podatkowy powstaje w dniu zawarcia umowy sprzedaży udziałów spółki. W ciągu 14 dni od tego dnia nabywca udziałów jest zobowiązany do złożenia deklaracji PCC w urzędzie skarbowym i musi uiścić należny podatek. W zakresie sprzedaży udziałów istotne jest prawidłowe określenie tytułu sprzedaży udziałów oraz momentu, w którym obowiązek podatkowy powstaje. W przypadku nabycia udziałów przez nabywcę własności udziałów należy pamiętać o obowiązku złożenia deklaracji podatkowej oraz rozliczenia podatku dochodowego od odpłatnego zbycia udziałów. Sprzedaż udziałów w spółce z o.o. co do zasady nie podlega opodatkowaniu VAT, jednak w określonych przypadkach może podlegać opodatkowaniu podatkiem VAT.
Z naszego bloga dowiesz się również, jak przebiega likwidacja spółki komandytowej.
Umowa zbycia udziałów powinna być zawarta w odpowiedniej formie z zachowaniem formy aktu notarialnego lub przy wykorzystaniu wzorca udostępnionego w systemie teleinformatycznym, z podpisem kwalifikowanym, zaufanym lub osobistym. Sprzedaż udziałów w spółce (niezależnie czy całości czy ich części) należy zarejestrować w formie pisemnej. Przez ten obowiązek, konieczne jest też złożenie podpisu przez obie strony w obecności notariusza. Koszt zawarcia takiej umowy notarialnej jest uzależniony od wysokości cen sprzedawanych udziałów.
Jeśli umowa spółki została zawarta poprzez wykorzystaniu wzorca umowy, wtedy zbycie udziałów przez określonego wspólnika jest możliwe z wykorzystaniem wzorca udostępnionego w systemie teleinformatycznym. W takim wypadku, oświadczenia zbywcy i nabywcy udziałów muszą być podpisane kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym lub podpisem osobistym. Aby jednak było to możliwe, obie strony muszą posiadać np. profil zaufany.
W przypadku, kiedy spółka posiada nieruchomości na terenie Polski lub jest ich użytkownikiem wieczystym, a jej udziały mają zostać sprzedane – obowiązują istotne ograniczenia. W przypadku spółki, której udziały są przedmiotem transakcji, należy zwrócić szczególną uwagę na te zasady. Nabycie takich udziałów przez cudzoziemca wymaga zgody ministra właściwego do spraw wewnętrznych. To dotyczy spółek kontrolowanych, w sytuacji, kiedy nabywca nie był dotychczas jej wspólnikiem. Jako spółkę kontrolowaną określa się taką, w której cudzoziemiec posiada bezpośrednio lub pośrednio 50% głosów na zgromadzeniu wspólników lub na walnym zgromadzeniu.
Zgoda ministra będzie również wymagana, jeśli spółka ma nieruchomości w Polsce (lub jest wieczystym użytkownikiem), ale to właśnie w efekcie tej transakcji stanie się spółką kontrolowaną. Nie zawsze jednak należy uzyskać zgodę. Ustawa przewiduje sytuacje wyjątkowe, np. w przypadku, gdy cudzoziemiec jest obywatelem państw należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub Konfederacji Szwajcarskiej. Zgoda nie jest również potrzebna, kiedy cudzoziemiec był już wspólnikiem spółki, np. poprzez nabycie udziałów od innego wspólnika.
Bycie wspólnikiem niekoniecznie jest powiązane z funkcją w zarządzie. Dlatego zmiany w zarządzie mogą nastąpić dopiero wtedy, kiedy udziały zostaną sprzedane. Sama sprzedaż udziałów nie likwiduje jednocześnie funkcji jako członka zarządu. Może to nastąpić dopiero na zgromadzeniu wspólników, który zbiera się już w nowym składzie. Wtedy można powołać nowy zarząd. Natomiast w przypadku, kiedy były wspólnik chce od razu zrezygnować z funkcji w zarządzie, musi zrzec się swojej funkcji przed kolejnym zgromadzeniem. Jednak takie przeprowadzenie tej procedury może oznaczać chwilowy zastój w działaniu spółki. Właśnie dlatego, w razie chęci zbycia udziałów przez członka zarządu, lepiej zacząć ten proces od zmian w składzie zarządu. W takim wypadku, zgromadzenie wspólników jeszcze w poprzednim składzie, może powołać zmieniony zarząd.
Udziały w spółce mogą być dziedziczone To znaczy, że jest możliwe, że w przypadku śmierci jednego ze wspólników, ich spadkobiercy mogą zająć jego wcześniejszą pozycję. W umowie spółki może być również zapis ograniczający lub likwidujący możliwość tego procederu. Jeśli taki zapis jest zawarty w umowie, musi być tam również wyjaśnione, w jaki sposób spadkobiercy zostaną spłaceni, jeśli nie mogą skorzystać z udziałów. Taka spłata może mieć różne postaci – np. umorzenie długów zmarłego wspólnika i wypłacenie spadkobiercy wyznaczonej kwoty.
Zdarzają się sytuacje, w których sąd, mając ku temu podstawy, orzeka o wyłączeniu ze spółki wspólnika. Dzieje się to na wniosek pozostałych wspólników, jeżeli ich udziały stanowią więcej niż połowę kapitału zakładowego spółki. Oznacza to również, że możliwe jest również, aby wystąpiła w ten sposób mniejsza część wspólników. Jednak pod warunkiem, że ich udziały wynoszą więcej niż połowę kapitału spółki. Sąd może orzec o wyłączeniu wspólnika w różnych przypadkach, m.in.:
W takich przypadkach przy wyłączaniu wspólnika ze spółki po orzeczeniu sądu, jego udziały mogą zostać nabyte przez osoby trzecie lub przejęte przez innych wspólników. Natomiast wspólnik, który jest wyłączany, dostaje wynagrodzenie za swoje poprzednie udziały. Wartość wynagrodzenia ustalana jest przez sąd na podstawie rzeczywistej wartości udziałów z dnia, kiedy dostarczono pozew.
Czy prokurent może udzielić pełnomocnitwa? O tym przeczytasz na naszym blogu!
Przed przystąpieniem do sprzedaży udziałów w spółce z o.o. warto odpowiednio się przygotować, aby cały proces przebiegł sprawnie i zgodnie z przepisami prawa. Kluczowym elementem jest sporządzenie umowy sprzedaży udziałów np. w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Tylko taka forma zapewnia ważność i skuteczność przeniesienia własności udziałów w spółce. Należy również pamiętać o obowiązkach podatkowych – sprzedaż udziałów w spółce wiąże się z koniecznością rozliczenia podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC) oraz podatku dochodowego. Przed podpisaniem umowy warto przeanalizować wszystkie aspekty transakcji, aby uniknąć nieprzyjemnych niespodzianek związanych z opodatkowaniem sprzedaży udziałów w spółce.
Jeśli poszukujesz porad prawnych, lub pomocy adwokata w zakresie prawa gospodarczego – skontaktuj się z naszą kancelarią adwokacką w Poznaniu!
