Działanie na szkodę spółki jest regulowane w art. 296 Kodeksu karnego. Ten czyn jest także określany jako przestępstwo niegospodarności lub nadużycia zaufania. Najczęściej dotyczy to menadżerów lub kierowników, którym powierzono zarządzanie obcym majątkiem. Co grozi za działanie na niekorzyść spółki? Więcej informacji na ten temat znajdziesz w poniższym artykule.
Działanie na szkodę spółki, zgodnie z Art. 296 Kodeksu karnego, to przestępstwo polegające na nadużyciu uprawnień lub niedopełnieniu obowiązków przez osobę odpowiedzialną za sprawy majątkowe spółki. Art. 296 § 1 kodeksu karnego mówi o tym, że:
Art. 296. [Wyrządzenie szkody w obrocie gospodarczym]
1. Kto, będąc obowiązany na podstawie przepisu ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, wyrządza jej znaczną szkodę majątkową, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Oznacza to, że odpowiedzialności karnej będzie podlegała osoba, która jest zobowiązana na podstawie przepisu ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy do zajmowania się sprawami majątkowymi, lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej.
Należy jednak pamiętać, że ten, kogo obowiązkiem jest jedynie dbanie o to, aby stan mienia powierzonego nie uległ pogorszeniu, nie może być uważany za „zajmującego się cudzymi sprawami majątkowymi”. Zatem odpowiedzialności karnej podlega tylko osoba, która ma samodzielność decyzyjną w zajmowaniu się sprawami majątkowymi spółki, a więc dokonuje jakiegoś wyboru w sytuacji, gdzie możliwych jest kilka różnych rozwiązań.
W Art. 296. podkreślone jest również, że podstawą umocowania powinien być przepis ustawy, decyzja właściwego organu lub umowa. Nie dotyczy to więc sytuacji jednostronnego oświadczenia lub prowadzenia cudzych spraw bez otrzymania zlecenia. Ten przepis jest szczególnie istotny z perspektywy osób pełniących funkcję w zarządzie spółek prawa handlowego.
Podstawę ich uprawnień stanowi oficjalny dokument mianowania do tej roli (zazwyczaj uchwała zgromadzenia wspólników lub rady nadzorczej) oraz ich wyraźna zgoda na przyjęcie tej funkcji. Również prokurent spółki może ponosić odpowiedzialność karą za działania szkodliwe dla spółki.
Przestępstwo działania na szkodę spółki zgodnie z artykułem 296 k.k. jest przestępstwem skutkowym (materialnym). To oznacza, że karalność za nie jest uzależniona od wystąpienia konkretnych konsekwencji. W przypadku typu opisanego w artykule 296 § 1 k.k. niezbędne jest wywołanie istotnej szkody majątkowej, czyli takiej, która przekracza kwotę 200 000 złotych. Natomiast rodzaj uznawany za kwalifikowany, zawarty w artykule 296 § 3 k.k., wymaga spowodowania dużej szkody majątkowej, przewyższającej 1 000 000 złotych.
Warto podkreślić, że ustawodawca także wprowadza karną odpowiedzialność za sprowadzenie bezpośredniego zagrożenia wyrządzenia istotnej szkody majątkowej (zgodnie z artykułem 296 § 1a k.k.).
Jest to sytuacja, w której interesy majątkowe mocodawcy są narażone na znaczne ryzyko naruszenia z dużym prawdopodobieństwem. To znaczy, że sprawca powoduje, że zaistnienie skutku w postaci znaczącej szkody majątkowej nie zależy już od dalszej ingerencji sprawcy ani osób trzecich.
Nadużycie uprawnień odnosi się do działań wykraczających poza wyznaczone formalne granice przyznanych kompetencji. Również uważane jest za nadużycie działanie niezgodne z celem, dla którego dane uprawnienie zostało przyznane.
Natomiast brak spełnienia obowiązków oznacza zaniedbanie działań, do których dana osoba była zobowiązana lub nieodpowiednie wykonanie tych działań. W rezultacie obie te czynności uznaje się za działanie na szkodę spółki. Ważne jest także, że przestępstwo nadużycia zaufania może być wynikiem działania umyślnego, jak i nieumyślnego.
Sprawdź też nasz artykuł o powiększeniu kapitały spółki.
Działaniami szkodliwymi dla spółki można uznać podjęcie konkurencyjnej działalności przez członka zarządu, unikanie opłacania podatków, przekroczenie przyznanych uprawnień, manipulowanie danymi, naruszanie dóbr osobistych przynależnych spółce (takich jak renoma czy dobre imię), rozpowszechnianie fałszywych informacji dotyczących kondycji finansowej spółki, jej statusu oraz osób ją reprezentujących, a także zaniechanie działań, które są wymagane (m.in. unikanie złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki). Szkodę może także wyrządzić niegospodarne zarządzanie majątkiem, wprowadzanie innych w błąd oraz zatajanie istotnych informacji.
Działanie na niekorzyść spółki zgodnie z przepisami prawa karnego nie ogranicza się tylko do przekroczenia granic uprawnień lub zaniedbania obowiązków. Obejmuje także czynności „sprzeczne z rozsądnie rozumianymi celami” danej osoby.
Przeczytaj również: Likwidacja spółki komandytowej – czy rozwiązanie spółki komandytowej bez likwidacji jest możliwe?
Pokrzywdzonym przestępstwem działania na szkodę spółki może być nie tylko sama spółka, ale także jej wspólnicy, akcjonariusze oraz inne podmioty, które poniosły straty w wyniku takich działań. W praktyce oznacza to, że osoby te mogą dochodzić swoich roszczeń na drodze sądowej, domagając się naprawienia wyrządzonej szkody. Warto zaznaczyć, że pokrzywdzeni mają prawo do zgłoszenia przestępstwa organom ścigania, co w konsekwencji może prowadzić do wszczęcia postępowania karnego przeciwko sprawcy.
Podstawowy typ przestępstwa działania na szkodę spółki, opisany w artykule 296 § 1 k.k., podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Natomiast nawet w sytuacji sprowadzenia bezpośredniego zagrożenia istotną szkodą majątkową, zagrożenie karą wynosi do 3 lat pozbawienia wolności. W obu tych przypadkach sprawca musi działać z umyślnie. Czyli musi co najmniej godzić się na wyrządzenie znacznej szkody majątkowej lub sprowadzenie bezpośredniego zagrożenia taką szkodą. Jeśli znaczna szkoda majątkowa zostanie wyrządzona nieumyślnie, sprawcy może grozić kara do 3 lat pozbawienia wolności.
Jeśli sprawca działa nie tylko umyślnie, a w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, może zostać ukarany pozbawieniem wolności od 6 miesięcy do 8 lat (zgodnie z artykułem 296 § 2 k.k.). To jednak nie jest jedyny rodzaj kwalifikowanego przestępstwa. Jeśli umyślne działanie sprawcy prowadzi do co najmniej znacznej szkody majątkowej w dużym zakresie, sprawca może podlegać karze pozbawienia wolności nawet do 10 lat. W przypadku wyrządzenia takiej szkody nieumyślnie kara może sięgnąć do 3 lat pozbawienia wolności. Mienie znacznej wartości jest mienie, którego wartość w czasie popełnienia czynu zabronionego przekracza 200 000 zł.
Klauzula niekaralności to przepis, który pozwala na wyłączenie odpowiedzialności karnej w przypadku, gdy sprawca dobrowolnie naprawił w całości wyrządzoną szkodę przed wszczęciem postępowania karnego. Oznacza to, że jeśli osoba odpowiedzialna za działanie na szkodę spółki zdoła naprawić spowodowane straty, zanim organy ścigania rozpoczną formalne postępowanie, może uniknąć kary. Jest to mechanizm, który ma na celu zachęcenie sprawców do szybkiego i dobrowolnego naprawienia szkód, co jest korzystne zarówno dla pokrzywdzonych, jak i dla samego sprawcy.
Przedawnienie to instytucja prawna, która pozwala na uchylenie się od odpowiedzialności karnej po upływie określonego czasu od popełnienia przestępstwa. W przypadku przestępstwa działania na szkodę spółki, przedawnienie następuje po 5 latach od dnia popełnienia czynu, o ile w tym czasie nie zostało wszczęte postępowanie karne. Oznacza to, że po upływie tego okresu sprawca nie może być już pociągnięty do odpowiedzialności karnej za swoje działania, co podkreśla znaczenie szybkiego reagowania na wszelkie podejrzenia o przestępstwo.
Działanie na szkodę spółki, znane również jako nadużycie zaufania, jest poważnym przestępstwem, które może skutkować poważnymi konsekwencjami prawnymi i zawodowymi dla sprawcy. Przepisy prawne przewidują możliwość nałożenia przez sąd zakazu pełnienia określonych funkcji, wykonywania zawodów związanych z zarządzaniem mieniem lub prowadzeniem działalności gospodarczej. Istotnym elementem systemu karania jest możliwość złagodzenia odpowiedzialności karnej w przypadku naprawienia szkody przed wszczęciem postępowania karnego.
Dowiedz się też, czym jest wrogie przejęcie spółki.