Prawo spadkowe Poznań

W przypadku dziedziczenia z testamentu spadkodawca samodzielnie rozporządza swoim majątkiem, wyznaczając w ten sposób krąg spadkobierców, a także wielkość przekazanych udziałów w majątku. Wraz z momentem śmierci spadkodawcy, spadkobiercy uzyskują potwierdzenie nabycia spadku na podstawie aktu poświadczenia dziedziczenia, a także postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku.

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku na podstawie testamentu powinien zawierać imię i nazwisko spadkodawcy, datę i miejsce jego zgonu, wskazanie ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy (ewentualnie miejsca, w którym znajduje się część lub całość jego majątku), a także wskazanie uczestników postępowania, których prawa objęte są wynikiem postępowania.

Dziedziczenie z mocy ustawy przysługuje w sytuacji, gdy spadkodawca nie wskazał kręgu spadkobierców lub powołane w testamencie osoby nie chcą, czy nie mogą być spadkobiercami. Dziedziczenie z mocy ustawy obejmuje przekazanie części lub całości majątku. Jeśli dochodzi do dziedziczenia przynajmniej części spadku w ramach dziedziczenia testamentowego, wówczas mówimy o prawie do dziedziczenia części spadku na podstawie ustawy.

Zarówno spadkobiercy ustawowi, jak i testamentowi, mają prawo do odrzucenia spadku w ciągu 6. miesięcy liczonych od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o dziedziczeniu majątku. Należy przy tym uwzględnić, że dla każdego ze spadkobierców, oświadczenie spadkowe obowiązuje indywidualnie.

Oświadczenie o odrzuceniu spadku należy skierować do sądu lub złożyć u notariusza. W przypadku notarialnego odrzucenia spadku koszt za sporządzenie oświadczenia to nie więcej niż 50 zł, z kolei w drodze składania pisma do sądu – maksymalna kwota wynosi 100 zł.

Tak samo jak pełnoletnie osoby, także małoletni mogą zostać spadkobiercami. W takiej sytuacji zarząd nad dziedziczonym majątkiem sprawuje albo opiekun pod nadzorem sądu opiekuńczego, albo rodzice. Wynika też z tego, że jeśli spadkodawca zaznaczy w testamencie, że przekazywany majątek nie może być zarządzany przez rodziców, za utrzymywanie spadku dziecka odpowiada kurator.

Zarówno w przypadku nabycia, jak i odrzucenia spadku w imieniu małoletniego, wymagane jest wyrażenie zgody przez sąd rodzinny i opiekuńczy w terminie nie krótszym niż 6 miesięcy. Okres ten naliczany jest od dnia, w którym dziecko zostało powołane do spadku. Po upływie tego terminu spadek zostanie nadany automatycznie z mocy prawa przy ograniczonej odpowiedzialności za ewentualne długi spadkowe. Dziecko odpowiada za nie wyłącznie w zakresie wartości dziedziczonego spadku, a nie w wysokości przewyższającej tę kwotę.

Polskie prawo przewiduje możliwość podziału spadku i zniesienia współwłasności majątku spadkowego. W ten sposób konkretna część majątku przypada wskazanemu spadkobiercy. Podział nie jest obowiązkowy, ale można przeprowadzić go w ramach umowy zawartej między spadkobiercami w ramach aktu notarialnego, a w przypadku sporu – na podstawie orzeczenia sądu.

Decydując się na skorzystanie z pomocy notariusza, spadkobiercy muszą określić, co wchodzi w skład majątku spadkowego, jaka jest wartość jego poszczególnych składników, a także komu zostaną one przyznane. Konieczne jest również doprecyzowanie, czy spadkobiercy będą dokonywać między sobą spłat lub dopłat w celu wyrównania udziałów.
Także w przypadku kierowania sprawy o podział udziałów w spadku do sądu należy pamiętać o dostarczeniu niezbędnych dokumentów, w tym przede wszystkim aktu poświadczenia dziedziczenia, a także odpisu postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku.

Kwestie dotyczące zapisu i polecenia spadkowego regulowane są przez Art. 968 i 982 Kodeksu cywilnego. Jak wynika z ich treści, spadkodawca może zobowiązać spadkobiercę do spełnienia świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby (zapis zwykły). Zapisem zwykłym z woli spadkodawcy może być objęty także zapisobierca. Sporządzony zapis ma charakter wyłącznie majątkowy i przysługuje oznaczonej osobie, a żądanie wykonania zapisu dotyczy jedynie zapisobiercy.

Polecenie spadkowe dotyczy natomiast sytuacji, w której spadkodawca może w testamencie nałożyć na spadkobiercę lub zapisobiercę obowiązek oznaczonego działania, lub zaniechania, nie wskazując przy tym żadnego wierzyciela. Polecenia spadkowe mogą mieć majątkowy lub niemajątkowy charakter, a osiąganie korzyści majątkowe przewiduje się także dla osób trzecich, które nie zostały ściśle wskazane w testamencie. Wykonania polecenia może zażądać każdy ze spadkobierców, a w sytuacji, gdy polecenie ma na celu interes społeczny – także właściwy organ państwowy.

Polskie prawo przewiduje możliwość podważenia testamentu w sytuacji, gdy został on sporządzony pod wpływem błędu lub groźby, co mogło w znacznym stopniu zadecydować o jego treści. Do unieważnienia testamentu dochodzi również wtedy, gdy osoba w trakcie spisywania dokumentu pozostawała w złym stanie psychicznym, który mógł wpłynąć na działanie spadkodawcy. Aby wykazać, że tak było, należy zgromadzić niezbędną dokumentację medyczną lub zeznania świadków, które potwierdzą istnienie przesłanek do unieważnienia testamentu.

Zachowek polega na otrzymaniu części spadku po określonej osobie, która nie została uprawniona do dziedziczenia. Kodeks cywilny wskazuje, że prawo do zachowku przysługuje zstępnym, przysposobionym (adoptowanym) i ich zstępnym, małżonkowi, rodzicom lub przysposabiającym (adoptującym).

Prawa do zachowku nie mogą z kolei otrzymać osoby, które zostały wydziedziczone lub uznane za niegodne, małżonkowi, który został wykluczony z możliwości dziedziczenia, a także spadkobiercy, który zrzekł się lub odrzucił prawo do dziedziczenia.

Aby można było zabezpieczyć spadek, istotną rolę odgrywa sąd, który w chwili otwarcia spadku dysponuje w swoim okręgu rzeczami spadkodawcy. Oznacza to, że każda osoba, która udowodni, że jest spadkobiercą lub zapisobiercą, może wnioskować o zabezpieczenie spadku w sytuacji, gdy istnieje ryzyko naruszenia rzeczy lub praw, które z chwilą otwarcia spadku należały lub były we władaniu spadkodawcy.

Prawo do wnioskowania przysługuje także wykonawcy testamentu, współwłaścicielowi rzeczy, współuprawnionemu do praw po spadkodawcy, właściwemu urzędowi skarbowemu, a także wierzycielowi, dysponującemu pisemnym dowodem należności przeciwko spadkodawcy. Każda osoba, wnioskująca o zabezpieczenia majątku spadkowego, powinna poświadczyć istnienie właściwych podstaw, które uzasadnią kierowane do sądu pismo. W innym wypadku sporządzony wniosek zostanie oddalony.

Wszystkie prawa i obowiązki spadkodawcy o charakterze majątkowym tworzą masę spadkową. Jednocześnie dziedziczeniu podlegają nie tylko aktywa, ale również pasywa, a więc niespłacone długi zmarłego w tym pożyczki, kredyty i innego rodzaju zobowiązania finansowe.

Do elementów tworzących masę spadkową zalicza się należące do niej fundusze, rzeczy materialne, nieruchomości, a także ruchomości. Wśród innych składników wskazuje się również: własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu, użytkowanie wieczyste, hipoteka i zastaw zabezpieczający wierzytelność. Częścią masy spadkowej są także windykacje o naprawianie szkody majątkowej lub wykup, służebności gruntowe, a także prawa i obowiązki wynikające ze stosunku sąsiedztwa.

W przypadku gdy zmarły objęty był stosunkiem pracy, Kodeks pracy wskazuje, że stosunek ten wygasa, jednak prawa majątkowe wynikające z jego przedmiotowości wchodzą w skład masy spadkowej. Oznacza to, że spadkobiercy przysługuje niewypłacone wynagrodzenie, wypłata za niewykorzystany urlop i prawo do odszkodowania za poniesiony wypadek przy pracy.

W polskim prawie nie ma przewidzianej możliwości bezzasadnego wydziedziczenia w testamencie zstępnych, małżonka, czy rodziców, a i w takim przypadku osobie uprawnionej (spadkobiercy ustawowemu) przysługuje prawo do zachowku. Do wydziedziczenia może dojść wyłącznie na podstawie określonych warunków.

Zgodnie z treścią Art. 1008 Kodeksu cywilnego, przesłanką do wydziedziczenia jest postępowanie wbrew woli spadkodawcy i naruszanie zasad współżycia społecznego przez osobę uprawnioną. Ponadto ten, któremu przysługuje prawo do zachowku, może zostać wydziedziczony także wtedy, gdy względem spadkodawcy lub jednej z najbliższych mu osób, dopuścił się umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu, wolności lub rażącej obrazy czci. O wydziedziczeniu można mówić także wtedy, gdy uprawniony do zachowku nie wywiązuje się z obowiązków rodzinnych wobec spadkodawcy.