Prawa i obowiązki zatrzymanego – co musisz wiedzieć?

Zatrzymanie przez policję lub inne organy ścigania to sytuacja niezwykle stresująca i często nagła. W takich chwilach łatwo o emocje, jednak kluczowe jest zachowanie spokoju i znajomość przepisów. Wiedza na temat tego, co Ci przysługuje, pozwala uniknąć nadużyć, właściwie reagować na działania funkcjonariuszy oraz skutecznie zadbać o swoją przyszłą sytuację procesową.

Polskie przepisy gwarantują szereg uprawnień, które mają chronić Twoją wolność osobistą, godność oraz prawo do obrony. Ich znajomość jest kluczowa, niezależnie od tego, jakie są tryby ścigania przestępstw w danej sprawie. Poniżej omawiamy najważniejsze prawa i obowiązki zatrzymanego, o których musisz pamiętać.

Jakie są najważniejsze prawa zatrzymanego?

Katalog uprawnień osoby zatrzymanej jest szeroki. Ich celem jest zapewnienie rzetelnego traktowania i możliwości obrony już od pierwszej minuty kontaktu z organami ścigania. Oto, czego możesz żądać:

• Prawo do informacji i bycia wysłuchanym – musisz zostać jasno poinformowany o przyczynie zatrzymania. Masz również prawo przedstawić swoje stanowisko w tej sprawie.
• Prawo do kontaktu z adwokatem – to jedno z najważniejszych uprawnień. Zatrzymany może niezwłocznie skontaktować się z adwokatem lub radcą prawnym i swobodnie z nim porozmawiać.
• Prawo do odmowy składania wyjaśnień – masz prawo składać wyjaśnienia, ale możesz też odmówić ich składania bez podawania przyczyny. Pamiętaj: nie masz obowiązku dowodzić swojej niewinności – to oskarżyciel musi dowieść Twojej winy.
• Prawo do pomocy medycznej – w przypadku obrażeń lub złego samopoczucia, masz prawo do natychmiastowej pomocy lekarza.
• Prawo do tłumacza – jeżeli nie znasz języka polskiego, przysługuje Ci bezpłatna pomoc tłumacza.
• Prawo do powiadomienia bliskich – możesz żądać zawiadomienia o zatrzymaniu osoby najbliższej, a także pracodawcy, szkoły, uczelni lub dowódcy.
• Prawo do otrzymania odpisu protokołu zatrzymania.

Ważne: Funkcjonariusze nie mogą Cię przymuszać ani „zachęcać” do składania oświadczeń, jeśli zdecydowałeś się milczeć. Jeżeli czujesz, że jesteś zastraszany lub przymuszany, natychmiast zażądaj kontaktu z prawnikiem.

Czytaj również: Prawa i obowiązki pokrzywdzonego – co musisz wiedzieć?

Zatrzymanie cudzoziemca

Jeżeli prawa zatrzymanego dotyczą osoby niebędącej obywatelem Polski, ma ona prawo do kontaktu z urzędem konsularnym lub przedstawicielem dyplomatycznym swojego kraju (lub kraju stałego zamieszkania w przypadku bezpaństwowców).

Kontrola legalności zatrzymania i zwolnienie

Każdemu zatrzymanemu przysługuje prawo do wniesienia zażalenia na zatrzymanie do sądu. Masz na to 7 dni od daty zatrzymania. W zażaleniu możesz domagać się zbadania zasadności, legalności oraz prawidłowości przeprowadzonych czynności.

Kiedy następuje zwolnienie?

1. Natychmiast, jeśli ustały przyczyny zatrzymania.
2. Jeżeli w ciągu 48 godzin nie przekazano Cię do sądu z wnioskiem o tymczasowe aresztowanie.
3. Jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania do dyspozycji sądu nie doręczono Ci postanowienia o tymczasowym aresztowaniu.

Obowiązki zatrzymanego – jak współpracować z organami?

Oprócz uprawnień, przepisy nakładają na Ciebie także konkretne obowiązki. Ich celem jest umożliwienie organom ścigania sprawnego prowadzenia czynności. Znajomość tych wymogów jest równie istotna, co świadomość praw – pozwala uniknąć niepotrzebnych konfliktów i dodatkowej odpowiedzialności prawnej.

Prawa i obowiązki zatrzymanego idą w parze. Jako osoba zatrzymana musisz:

• Podać się oględzinom ciała oraz innym badaniom, które nie naruszają integralności ciała. Pamiętaj, że możesz żądać, aby oględzin dokonała osoba tej samej płci.
• Pozwolić na pobranie odcisków palców, wykonanie fotografii oraz okazanie Twojej osoby innym świadkom.
• Poddać się badaniom psychologicznym i psychiatrycznym oraz zabiegom takim jak pobranie krwi, włosów czy wydzielin, jeśli jest to niezbędne dla celów dowodowych. Badania te wykonuje uprawniony pracownik ochrony zdrowia. Warto w tym miejscu wiedzieć, czym jest niepoczytalność w prawie karnym i jaki ma wpływ na odpowiedzialność za czyn.

Uwaga: Wymaz ze śluzówki policzków może zostać pobrany przez policjanta, o ile nie zagraża to zdrowiu Twojemu lub innych osób.

Przeszukanie – kiedy jest legalne?

Jako zatrzymany masz obowiązek poddać się przeszukaniu, jeżeli zostanie Ci okazane postanowienie sądu lub prokuratora. Przed czynnością organ powinien wezwać Cię do dobrowolnego wydania przedmiotów.

W sytuacjach wyjątkowych (niecierpiących zwłoki) przeszukanie może odbyć się na podstawie legitymacji służbowej. Taka czynność musi jednak zostać niezwłocznie zatwierdzona przez sąd lub prokuratora.

Czynność przeszukania powinna być przeprowadzona w sposób humanitarny, z poszanowaniem godności i bez powodowania zbędnych dolegliwości. Jeśli Twoje prawa zostały naruszone, przysługuje Ci zażalenie do sądu rejonowego (w terminie 7 dni).

Potrzebujesz pomocy? Skontaktuj się z nami

Jeśli Ty lub Twój bliski zostaliście zatrzymani i nie macie pewności, czy wszystkie czynności odbyły się zgodnie z prawem, lub podejrzewacie naruszenie procedur – nie zwlekajcie.

Doświadczona kancelaria prawna pomoże ocenić legalność działań funkcjonariuszy, przygotuje zażalenie na zatrzymanie lub przeszukanie oraz zadba o Twoje interesy na dalszym etapie postępowania.

Świadome korzystanie z przysługujących praw to najlepsza linia obrony. Skontaktuj się z nami, aby uzyskać niezbędne wsparcie prawne.

Artykuł powstał przy współpracy merytorycznej z Wiktorią Ruebenbauer.