Dokonywanie czynności prawnych może stawać się problematyczne, w szczególności, gdy zakres prowadzonej działalności gospodarczej został rozszerzony, a osiąganie pozytywnych rezultatów wymaga fachowej wiedzy w danym obszarze. W takiej sytuacji rozwiązaniem może być przyznanie pełnomocnictwa lub prokury innej osobie, podejmującej decyzje w imieniu przedsiębiorcy.
Na czym polega prokura a pełnomocnictwo i jakie zachodzą między nimi różnice? Czy prokurent może udzielić pełnomocnictwa? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziesz w dalszej części artykułu. Zachęcamy do zapoznania się z jego treścią!
Udzielenie prokury lub pełnomocnictwa oznacza, że osoba upoważniająca, zezwala na dokonywanie w imieniu mocodawcy czynności prawnej. Jednocześnie odgrywanie tych ról niesie za sobą pewne zobowiązania. Jaki zakres obejmuje prokura a pełnomocnictwo i czym charakteryzują się obie funkcje?
Pojęcie pełnomocnictwa zostało omówione w Art. 98-109 Kodeksu cywilnego (rozdział II). Instytucja ta umożliwia przedstawicielowi dokonywanie czynności prawnych w imieniu mocodawcy i ponoszenie widocznych skutków dla jego firmy. Pełnomocnikiem może zostać osoba fizyczna, mająca nawet ograniczoną zdolność do czynności prawnych, a także osoba prawna. Pełnomocnictwo może być udzielone również ubezwłasnowolnionym i niepełnoletnim (o ile ukończyli 13 lat).
W zakresie umocowania pełnomocnictwo ogólne upoważnia do dokonywania czynności zwykłego zarządu. Z kolei do zadań, które wykraczają poza działania zarządu, konieczne jest pełnomocnictwo określające ich rodzaj (chyba że ustawa wymaga pełnomocnictwa do poszczególnej czynności). Co jeszcze istotne – do podejmowania czynności procesowych przez kompetentną osobę, która dysponuje wystarczającą wiedzą prawniczą, konieczne jest pełnomocnictwo procesowe.
Pełnomocnictwo może być udzielone jednej lub kilku osobom. W sytuacji, gdy przedsiębiorca ustanowił kilku pełnomocników, mogą oni działać samodzielnie lub łącznie. Zasady te regulowane są przez mocodawcę zgodnie z ustalonymi przez niego zasadami.
Dowiedz się również, kim jest zarządca sukcesyjny.
Prokura to szczególny rodzaj pełnomocnictwa, który obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, które są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Prokurentem może zostać tylko osoba fizyczna, mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Funkcji tej nie może pełnić ani ubezwłasnowolniony, ani osoba niepełnoletnia. Do zakresu umocowań prokurenta zaliczają się zarówno zadania, których wykonaniem zajmuje się zwykły zarząd, jak i te, które wykraczają poza jego zakres obowiązków. Ograniczenie prokury ze skutkiem wobec osób trzecich nie jest możliwe, o ile przepis szczególny nie stanowi inaczej. Jak wynika z ustawowych ograniczeń prokury określonych w Art. 109 Kodeksu cywilnego:
Art. 109(3). [Ograniczenie uprawnień prokurenta]
Do zbycia przedsiębiorstwa, do dokonania czynności prawnej, na podstawie której następuje oddanie go do czasowego korzystania, oraz do zbywania i obciążania nieruchomości jest wymagane pełnomocnictwo do poszczególnej czynności.
Pod względem kształtowania prokury, dopuszcza się różne konfiguracje. Istnie możliwość przyznania umocnienia łącznie (prokura łączna), w przypadku którego konieczna jest współpraca niektórych lub wszystkich prokurentów. Prokura może być również udzielona jednoosobowo (prokurent samoistny). Jeśli jednak mamy do czynienia z kilkoma prokurentami, wówczas każdy z nich może działać:
samodzielnie,
razem,
samodzielnie, a pozostali – tylko wspólnie.
Dodatkowo istnieje możliwość ograniczenia prokury jedynie do zakresu spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa (prokura oddziałowa).
W zakresie przyznawania umocowań dobrze jest wiedzieć, czym różni się prokura a pełnomocnictwo. Sposób, w jaki jest udzielone pełnomocnictwo lub prokura, a więc pełnomocnictwo szczególne, wyznacza osoba mocodawcy. Nasuwa się więc pytanie: kto może udzielić prokury? Zadanie to obejmuje wyłącznie przedsiębiorcę, podlegającego obowiązkowi wpisu do CEIDG lub do rejestru przedsiębiorców KRS. Z kolei za wskazanie pełnomocnika odpowiada także podmiot, mający zdolność do czynności prawnych, który nie prowadzi działalności gospodarczej. W jego przypadku nie jest wymagany wpis do CEIDG, czy do KRS.
Udzielenie prokury powinno odbywać się w formie pisemnej pod rygorem nieważności, jednak dopuszcza się, aby upoważnienie zostało przyznane poprzez oświadczenie woli złożone w drodze elektronicznej, które będzie opatrzone bezpiecznym podpisem. To, w jakiej formie będzie można ustanowić pełnomocnika, zależy natomiast od rodzaju pełnionej funkcji. Pełnomocnictwo ogólne przyznaje się ustnie lub w formie pisemnej pod rygorem nieważności, przy czym jeżeli do ważności czynności prawnej potrzebna jest szczególna forma, wówczas pełnomocnictwo do jej dokonania powinno przyjąć tę samą formę (np. w przypadku nieruchomości zarówno umowy jej dotyczące, jak i udzielenie pełnomocnictwa, wymagają zawarcia ich w formie aktu notarialnego).
Przeczytaj także: Komandytariusz a komplementariusz – jaką rolę pełni komandytariusz, a jaką komplementariusz w spółce komandytowej?
Istnieją różne powody wygaśnięcia pełnomocnictwa. Dzieje się tak m.in. na skutek odwołania pełnomocnictwa przez przedsiębiorcę, zrzeczenia się umocowania przez pełnomocnika, lub w wyniku śmieci mocodawcy, czy pełnomocnika. Wskazane okoliczności zobowiązują do tego, aby po odwołaniu, przedsiębiorca otrzymał z powrotem dokument pełnomocnictwa. W sytuacji, gdy pełnomocnik po wygaśnięciu umocowania dokona czynności prawnych w imieniu mocodawcy i w granicach pierwotnego umocowania, czynność ta pozostaje ważna (chyba że druga strona wiedziała lub mogła dowiedzieć się o wygaśnięciu umocowania).
Do wygaśnięcia prokury może dojść w każdym momencie, bez konieczności uzasadnienia tej decyzji. To jednostronna czynność prawna, do której dochodzi za sprawą złożenia oświadczenia woli przez mocodawcę. W przeciwieństwie do pełnomocnictwa, wygaśnięcia prokury nie można się zrzec, a co więcej – każdy z członków zarządu ma prawo odwołać prokurenta samodzielnie i w dowolnej formie, o ile oświadczenie będzie zrozumiałe dla prokurenta. Odwołanie prokury może nastąpić w przypadku wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru, ogłoszenia upadłości i otwarcia likwidacji, przekształcenia przedsiębiorcy, a także wraz ze śmiercią prokurenta. Należy jednak pamiętać, że śmierć przedsiębiorcy, lub utracona przez niego zdolność do czynności prawnych, nie powoduje wygaśnięcia prokury.
Prokura, będąca pełnomocnictwem wyłącznie handlowym, nie może być przeniesiona na inną osobę. Nasuwa się jednak pytanie, czy prokurent może udzielić pełnomocnictwa? Związany z zakresem własnego umocowania, dysponuje on prawem ustanowienia pełnomocnika do poszczególnej czynności lub pewnego rodzaju czynności. Oznacza to również, że prokurent nie ma możliwości przyznania pełnomocnictwa ogólnego, które obejmuje umocowanie do czynności zwykłego zarządu. Pełnomocnictwo szczegółowe lub rodzajowe, powinno dotyczyć wyłącznie tych działań, które mieszczą się w granicach prokury.
Należy również pamiętać, że wykonania określonych działań pełnomocnik podejmuje się w imieniu i na rzecz przedsiębiorcy, a nie prokurenta. Warto także zaznaczyć, że w przypadku udzielania pełnomocnictwa procesowego, nie obowiązują żadne ograniczenia, a prawo to obejmuje umocowanie do występowania w imieniu mocodawcy w postępowaniu sądowym, lub przed organami administracyjnymi.
Mimo że prokura a pełnomocnictwo różnią się od siebie, oba pojęcia opisują relacje prawne, które dotyczą sposobu zarządzania działalnością. Jako pewna odmiana przedstawicielstwa, pełnomocnictwo oznacza przyznanie danej osobie prawa do reprezentowania mocodawcy w określonych sprawach. Z kolei prokura, udzielana przez przedsiębiorcę, polega na umocowaniu osoby fizycznej do przejęcia na siebie spraw związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa.
W wyniku zaistnienia pewnych okoliczności możliwe jest zarówno odwołanie pełnomocnictwa, jak i wygaśnięcie prokury. Obie funkcje różnią się ze względu na podmiot, udzielający umocowania, a także formę, w jakiej się to odbywa. Szukając odpowiedzi na pytanie, czy prokurent może udzielić pełnomocnictwa, warto podkreślić, że prawo to ogranicza się do udzielenia pełnomocnictwa wyłącznie do dokonania danych czynności prawnych. W związku z tym muszą one mieścić się w zakresie jego kompetencji i nie mogą być przyznane na zasadzie pełnomocnictwa ogólnego.
Jeśli interesują Cię tematy biznesowe, zapraszamy do zapoznania się z artykułami na naszym blogu, z których m.in. dowiesz się, na czym polega zakaz prowadzenia działalności gospodarczej.
