W praktyce adwokackiej do kancelarii coraz częściej trafiają osoby podejrzane lub też oskarżone o przestępstwa związane z wykonywaniem działalności gospodarczej, m.in. w związku ze świadomym zaciąganiem zobowiązań bez możliwości ich uregulowania. M.in. tego tematu dotyczył jeden z poprzednich artykułów, który wyjaśniał problem jakim są przestępstwa białych kołnierzyków. Tym razem omówimy temat tzw. fałszu materialnego – np. posługiwanie się fałszywym dokumentem.
Jest to przestępstwo stosunkowo często popełnianie przez osoby prowadzące działalność gospodarczą. Nie dotyczy ono jedynie wyższej kadry zarządzającej przedsiębiorstw, ale również przedstawicieli handlowych, jak i wszystkich innych osób uprawnionych do wystawiania dokumentów czy też posługiwania się nimi. Jako przestępstwo może zostać zakwalifikowane również wypełnienie wystawionego przez kogoś blankietu niezgodnie z wolą tej osoby. Bardzo często przestępstwo popełniane jest poprzez „niewinne” podpisanie jednej z kart umowy za kontrahenta, który np. zapomniał jej zaparafować. Może ono również polegać na podpisaniu czyimś nazwiskiem faktury lub dokumentu W-Z.
Fałszerstwo materialne stypizowane zostało przepisem art. 270 Kodeksu karnego, zgodnie z którym kto, w celu użycia za autentyczny, podrabia lub przerabia dokument lub takiego dokumentu jako autentycznego używa, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Jednocześnie tej samej karze podlega, kto wypełnia blankiet, opatrzony cudzym podpisem, niezgodnie z wolą podpisanego i na jego szkodę albo takiego dokumentu używa. Samo przygotowanie do popełnienia przedmiotowego przestępstwa podlega karze do roku pozbawienia wolności.
Przepis ten ma na celu ochronę wiarygodności dokumentów oraz pewności obrotu prawnego. Ustawodawca uznał że przestępstwo to przeważnie nie godzi bezpośrednio w dobra prywatne konkretnej osoby. Z tego też względu, kiedy sporządzane jest zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa fałszerstwa materialnego, często wskazuje się, że występuje ono w tzw. zbiegu z innym przestępstwem (np. przeciwko mieniu).
Oczywiście aby wypełnione zostały jego ustawowe znamiona konieczny jest dokument. Co istotne dokumentem może być każdy przedmiot, który ze względu na zawartą w nim treść stanowi dowód jakiegokolwiek uprawnienia lub obowiązku dowolnej osoby. W tym kontekście wskazuje się, że dokumentem może być np.:
Przyjmuje się, że pojęcie dokumentu składa się z trzech elementów: nośnika, zawartej w nim informacji oraz doniosłości prawnej tej informacji.
Pierwszy z nich może mieć charakter materialny (np. kartka papieru) lub niematerialny, co dotyczy zwłaszcza danych komputerowych. Drugi element to zapis dowolnego rodzaju, niekoniecznie o charakterze trwałym. Najistotniejszy natomiast jest element trzeci, a więc prawny charakter zapisanej informacji. Znaczenie prawne może dotyczyć bowiem każdej sfery prawa. Sąd Najwyższy kilkakrotnie podkreślił, że ten dowód prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mającej mieć znaczenie prawne musi być samoistny.
Opisywane przestępstwo można popełnić poprzez podrobienie lub przerobienie dokumentu (tzw. fałsz materialny) albo posłużenie się dokumentem podrobionym lub przerobionym.
Podrobieniem dokumentu jest sporządzenie go przy zachowaniu pozoru, jakby dokument ten pochodził od innej osoby, a nie od sprawcy. Za problematyczne uznać można, iż zgodnie z obowiązującą linią orzeczniczą obojętne jest to, czy osoba, której podpis podrobiono na dokumencie, wiedziała o tym lub wyraziła na to zgodę, czy też nie. Niezależnie bowiem od tej okoliczności przestępstwo zostało popełnione.
Z kolei przerobienie dokumentu to nadanie istniejącemu, autentycznemu dokumentowi innej treści, niż pierwotnie posiadana. Bez znaczenia jest charakter i rodzaj zmiany dokonanej w autentycznym dokumencie. Dokument można przerobić na rozmaite sposoby; w szczególności poprzez dopiski, naniesienie poprawek, sporządzenie nowej umowy o zmienionej treści.
Uwaga! Nie możecie zostać pociągnięci do odpowiedzialności za ww. przestępstwo, jeśli używając dokumentu, czynicie to nieumyślnie. Oznacza to, że jeśli nie wiecie że jest on podrobiony lub przerobiony odpowiedzialność za przestępstwo Was nie dotyczy.
Fałszerstwo materialne często wiąże się z oszustwem, kradzieżą lub też tzw. oszustwem kredytowym.
Kolejny artykuł będzie miał na celu przybliżenie tematu fałszu intelektualnego, wyłudzenia poświadczenia nieprawdy oraz związanego z nimi użycia poświadczeń nieprawdy.
