Każdej osobie prowadzącej działalność gospodarczą, przysługuje prawo zabezpieczenia interesu, który może być kontynuowany nawet po śmierci przedsiębiorcy. Tymczasowe kierowanie przedsiębiorstwem, do czasu załatwienia formalności spadkowych, jest możliwe za sprawą powołania zarządcy sukcesyjnego. Kto może nim zostać i na jakiej podstawie jest wybierany?
Z poniższego artykułu dowiesz się, kim jest zarządca sukcesyjny, a także jakie uprawnienia mu przysługują. Zachęcamy do zapoznania się z dalszą częścią wpisu.
Mianem zarządcy sukcesyjnego określa się tymczasowy zarząd przedsiębiorstwa, który wskazywany jest po śmierci lub za życia przedsiębiorcy. Jest nim wyłącznie osoba fizyczna, o pełnej zdolności do czynności prawnych. Zarząd sukcesyjny obowiązuje do 2 lat od dnia śmierci przedsiębiorcy, przy czym z istotnych powodów sąd może zadecydować o wydłużeniu tego okresu na czas nie dłuższy niż 5 lat.
Jak wynika z treści Art. 8 Ustawy o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach związanych z sukcesją przedsiębiorcy:
Nie może pełnić funkcji zarządcy sukcesyjnego osoba, wobec której prawomocnie orzeczono:
1) zakaz prowadzenia działalności gospodarczej, o którym mowa w art. 373 zakaz prowadzenia działalności gospodarczej i pełnienia niektórych funkcji ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 2344 i 2491 oraz z 2018 r. poz. 398, 685, 1544 i 1629), lub
2) środek karny albo środek zabezpieczający w postaci zakazu prowadzenia określonej działalności gospodarczej, obejmującego działalność gospodarczą wykonywaną przez przedsiębiorcę lub działalność gospodarczą w zakresie zarządu majątkiem.
Jako że tymczasowe prowadzenie działalności gospodarczej związane jest nie tylko z przejęciem uprawnień, ale również obowiązków, zarządca sukcesyjny może zrezygnować ze swojej funkcji. Zarówno w takiej sytuacji jak i wtedy, gdy nie jest on zdolny jej pełnić, przepisy polskiego prawa przewidują możliwość powołania tzw. zarządcy rezerwowego.
Ustanowiony zarząd sukcesyjny pozwala na zachowanie ciągłości interesu, a więc dalsze prowadzenie działalności gospodarczej wykonywanej z wykorzystaniem firmy, która została zarejestrowana w CEIDG. Kontynuowanie działalności przyjmuje formę przedsiębiorstwa w spadku, obejmującego zarówno materialne, jak i niematerialne składniki całego majątku firmy. Warto również podkreślić, że przedsiębiorcy w każdej chwili przysługuje zmiana lub odwołanie zarządcy sukcesyjnego i rezerwowego, jednak decyzje tego typu powinny być niezwłocznie zgłaszane do CEIDG.
Dowiedz się również, na czym polega zakaz prowadzenia działalności gospodarczej, a także jak wygląda sprzedaż udziałów w spółce.
Uznany zarząd sukcesyjny umożliwia, aby wyznaczona osoba automatycznie zajęła się prowadzeniem przedsiębiorstwa i nie ma obowiązku regulowania tej kwestii u notariusza. Dodatkowo celem powołania zarządcy sukcesyjnego jest pozostawienie w mocy zawartych umów, a także szybkie potwierdzenie możliwości wykonywania koncesji, czy zezwoleń. Oznacza to, że w wyniku ustalenia zarządcy sukcesyjnego, przewidziana jest ochrona praw osób trzecich, związanych z prowadzonym interesem. To z kolei zapewnia płynne działanie firmy pod względem wykonywania kontraktów, czy zabezpieczenia innych podmiotów, współpracujących z przedsiębiorcą.
Powołanie zarządu sukcesyjnego jest złożonym procesem, który obejmuje wybór odpowiedniej osoby, a także zaplanowanie strategii długofalowego rozwoju firmy. Jak przebiega proces ustanowienia zarządcy sukcesyjnego?
Aby powołać zarządcę sukcesyjnego, konieczne jest wyrażenie przez niego zgody, a także złożenie oświadczenia o powołaniu zarządcy sukcesyjnego do CEIDG – elektronicznie lub w formie pisemnej. Ponadto przedsiębiorca powinien wskazać, że po jego śmierci zarządcą sukcesyjnym zostanie prokurent firmy. Spełnienie tych warunków wystarczy, aby uregulować kwestie dokonywania czynności w sprawach wynikających z prowadzenia przedsiębiorstwa, a więc zarządzania działalnością gospodarczą zmarłego przedsiębiorcy.
Za wyznaczenie zarządcy sukcesyjnego w sytuacji, gdy nie został on powołany za życia przedsiębiorcy. Kto ma prawo zdecydować o tym, jaki zarządca sukcesyjny po śmierci zostanie powołany?
Małżonek przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku.
Spadkobierca ustawowy przedsiębiorcy, przyjmujący spadek.
Spadkobierca testamentowy przedsiębiorcy, przejmujący spadek.
Zapisobierca windykacyjny, który przyjął zapis windykacyjny (jeśli zgodnie z ogłoszonym testamentem przypada mu udział w przedsiębiorstwie w spadku).
Aby uznano zarządcę sukcesyjnego po śmierci, wymaga się wyrażenia zgody przez osoby, którym łącznie przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku większy niż 85/100. Powołanie składane jest w formie aktu notarialnego, a za zgłoszenie zarządcy sukcesyjnego do CEIDG odpowiada notariusz. Co jednak istotne – procedura ta powinna zostać przeprowadzona w terminie 2 miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy.
Zarządca sukcesyjny nie dziedziczy firmy, a jedynie przejmuje prawa i obowiązki zmarłego przedsiębiorcy wynikające z prowadzonej przez niego działalności od chwili śmierci do dnia wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego. Właśnie dzięki temu może on sprawować kontrolę nad bieżącymi sprawami firmy, zawierać i wykonywać umowy cywilnoprawne, czy uczestniczyć w postępowaniach administracyjnych, które są związane z przedsiębiorstwem. Jakie jeszcze prawa i obowiązki zarządcy sukcesyjnego wynikają z pełnionej przez niego funkcji?
Przede wszystkim należy pamiętać, że zarządca sukcesyjny może być upoważniony do prowadzenia przedsiębiorstwa, posługując się przy tym własnymi danymi, a także NIP-em i firmą zmarłego pracodawcy z dodatkowym oznaczeniem „w spadku”. Zadaniem zarządcy sukcesyjnego jest rzetelne wywiązywanie się ze zobowiązań, jako że działa on na rachunek właścicieli przedsiębiorstwa w spadku. Mimo że nie odpowiada osobistym majątkiem za długi firmy i zobowiązania, które zostały zaciągnięte samodzielnie przez właściciela przedsiębiorstwa w spadku, zarządca sukcesyjny może ponieść odpowiedzialność za szkodę poniesioną w wyniku nienależytego wykonania zobowiązań.
Od razu po przejęciu funkcji, gdy zostanie ustanowiony zarząd sukcesyjny, należy złożyć u notariusza inwentarz przedsiębiorstwa w spadku. Warty odnotowania jest również fakt, że nie można przenieść zarządu sukcesyjnego, jednak w zamian za to dopuszcza się ustanowienie pełnomocnika do pewnego rodzaju czynności lub poszczególnej czynności.
W sytuacji, gdy wiadomo już, kto zostanie właścicielem przedsiębiorstwa, wówczas zarządca sukcesyjny przestaje pełnić swoją funkcję. Jednak zarząd sukcesyjny może wygasnąć także w sytuacji:
nieprzyjęcia zapisu windykacyjnego lub spadku przez spadkobierców, lub zapisobierców, w ciągu dwóch miesięcy od śmierci przedsiębiorcy (o ile zarządca nie działa na rzecz małżonka przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku),
nabycia przedsiębiorstwa w spadku przez jednego spadkobiercę lub zapisobiercę windykacyjnego,
nabycia całego przedsiębiorstwa w spadku,
niepowołania następnego zarządcy w ciągu miesiąca od momentu wykreślenia zarządcy sukcesyjnego z CEIDG,
ogłoszenia upadłości przedsiębiorcy.
Należy również podkreślić, że zarządca sukcesyjny w każdej chwili może odstąpić od sprawowania swojej funkcji. Za życia przedsiębiorcy odbywa się to poprzez rezygnację na piśmie pod rygorem nieważności, z kolei po śmierci przedsiębiorcy decyzja składana jest w formie notarialnej. Mimo rezygnacji zarządcę sukcesyjnego obowiązuje sprawowanie funkcji jeszcze przez 2 tygodnie, o ile w tym czasie nie zostanie powołana nowa osoba na jego miejsce.
W sytuacji śmierci wspólnika nie dochodzi do rozwiązania spółki cywilnej, o ile zostaną spełnione konkretne warunki. Kluczowe jest to, aby w umowie spółki zostało zastrzeżone, że spadkobiercy wspólnika zajmą jego miejsce i zostanie powołany zarząd sukcesyjny. Zdarza się jednak, że kwestia ta nie zostanie spełniona, dlatego w takiej sytuacji spadkobiercy mogą zastąpić wspólnika po jego śmierci, o ile pozostali partnerzy, nie będą mieli nic przeciwko. Takie działanie upoważnia zarządcę sukcesyjnego do prowadzenia spraw spółki i reprezentowania jej na zasadach obowiązujących zmarłego wspólnika.
W przypadku spółek dwuosobowych decyzja o rozwiązaniu działalności gospodarczej zostaje zawieszona do czasu powołania zarządcy sukcesyjnego w terminie 2 miesięcy od chwili śmierci przedsiębiorcy. Jeśli jeszcze przed upływem tego czasu zostanie ustanowiony nowy zarząd, wówczas działanie spółki nie jest zagrożone i może być kontynuowane.
Sprawdź także, jak przebiega zawieszenie spółki z o.o i na czym polega działanie na szkodę spółki.
Jako że zarządca sukcesyjny działa na rachunek właściciela przedsiębiorstwa w spadku, nie jest on objęty ubezpieczeniem. Inną kwestią pozostają jednak obowiązki zarządcy, wynikające z bycia płatnikiem składek ZUS. Oznacza to, że musi on zadbać o prawidłowe rozliczanie składek ZUS od wszystkich pracowników.
Ponadto o tym, czy zarządca sukcesyjny prowadzący przedsiębiorstwo w spadku, będzie pełnił swoją funkcję odpłatnie, decydują ustalenia właścicieli firmy. Istnieje możliwość, aby otrzymywał on wynagrodzenie na podstawie umowy z osobami, w których imieniu działa. W przypadku stosunków, łączących obie strony, wymaga się stosowanie przepisów o zleceniu, co w pewnych okolicznościach może oznaczać podleganie obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.
Z chwilą ustanowienia zarządu sukcesyjnego, na zarządcy spoczywa obowiązek wypełniania praw i obowiązków, a także zarządzania firmą zmarłego przedsiębiorcy. Zarządcą sukcesyjnym może być wyłącznie jedna osoba, wobec której nie zapadło prawomocne orzeczenie o zakazie prowadzenia działalności gospodarczej, a także środek karny lub środek zabezpieczający w postaci zakazu prowadzenia określonej działalności gospodarczej. Dzięki temu możliwe jest zachowanie płynności finansowej w zakresie prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku. Oznacza to również, że w ustanowieniu zarządu sukcesyjnego istotna jest ochrona interesów spadkobierców.
Niezależnie od tego, czy zostaje wybrany zarządca sukcesyjny po śmierci, czy za życia przedsiębiorcy, dla spełnienia formalności konieczne jest ujawnienie danych wyznaczonej osoby fizycznej w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG). Przysługujące zarządcy uprawnienia obowiązują do czasu wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego, czego przyczyną może być m.in. upadłość przedsiębiorcy, czy nabycie całego przedsiębiorstwa w spadku.
Przeczytaj także: https://smadwokaci.pl/sprzedaz-mieszkania-ze-spadku/.
