Proces rozwodowy może trwać przez długi czas, jednak to nie jedyna komplikacja w takich rozprawach. Jeśli chodzi o podział majątku wspólnego małżonków, jest to jedna z najbardziej skomplikowanych spraw, zarówno prawnie, jak i w rzeczywistym przebiegu. Podział majątku może zostać ustalony między małżonkami, czyli polubownie, lub może zostać rozstrzygnięty na drodze sądowej. Dowiedz się, co oznacza ustawowa wspólność majątkowa małżeńska, co można zaliczyć do kategorii majątku wspólnego, a także w jaki sposób możliwe jest go podzielenie.
W prawie nie ma obowiązku przeprowadzać podziału majątku wspólnego razem z rozwodem, jednak najczęściej tak właśnie się dzieje. Wynika to z faktu, że dużo łatwiej jest od razu podzielić się własnością tak, aby nie było wątpliwości, kto jest ich właścicielem. Pozwala to też na domknięcie rozstania i rozwodu, a także ustalenie najważniejszych spraw, na przykład kto zostaje właścicielem domu, mieszkania, samochodu, mebli czy sprzętów elektronicznych.
Co ma na celu podział majątku? Proces podziału majątku wspólnego ma na celu to, aby poszczególne przedmioty (składniki majątkowe) były własnością wyłącznie jednego małżonka, a nie ich obu. To oznacza, że tylko małżonek, który jest właścicielem, może rozporządzać tym składnikiem majątkowym wedle własnej woli.
Przeczytaj nasz artykuł o tym, jak przebiega procedura rozwodowa.
Jeśli małżonkowie nie zawarli wcześniej intercyzy, czyli ustroju rozdzielności majątkowej, zgodnie z Art. 31 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczym majątek wspólny małżonków obejmuje głównie: wynagrodzenia za pracę oraz dochody z działalności zarobkowej, dochody z majątku wspólnego i osobistego, środki zgromadzone na funduszach emerytalnych, składki na subkontach ZUS oraz oszczędności w ogólnoeuropejskich indywidualnych produktach emerytalnych (OIPE). Wszystkie te składniki stanowią wspólną własność małżonków, chyba że obowiązuje inny ustrój majątkowy.
Do majątku wspólnego należą także wszelkie przedmioty majątkowe nabyte po zawarciu małżeństwa za pomocą składników majątku wspólnego, czyli za pieniądze zarobione w czasie małżeństwa.
Każdy z małżonków ma swój własny majątek osobisty, są to przedmioty, które nie są objęte wspólnością majątkową. Należą do nich:
1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
3) prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
5) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie
6) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
7) wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
8) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
10) przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
W tej kwestii czasami można usłyszeć mylnie, że podział majątku jest możliwy tylko po rozwodzie. Nie jest to prawda. Do podziału majątku wspólnego może dojść zarówno przed rozwodem, w trakcie rozwodu, jak i kilka lat po rozwodzie. Dodatkowo możliwy jest również podział majątku bez rozwodu. Najczęściej spotyka się jednak podział majątku po rozwodzie.
Warto również rozważyć możliwość ustanowienia rozdzielności majątkowej przed rozwodem, co może być korzystne dla pary. Ustanowienie rozdzielności majątkowej wymaga pomocy prawnej w zakresie formalnym oraz podziału majątku. Podział majątku może być przeprowadzony polubownie, poprzez zawarcie odpowiedniej umowy albo poprzez orzeczenie sądu. Jest możliwe połączenie ze sobą rozwodu i podziału majątku, aby nie trzeba było przeprowadzać osobnych procesów, tylko obie sprawy za jednym razem.
Kiedy podział majątku powinien nastąpić? Tak naprawdę czas w tym przypadku jest uzależniony od indywidualnych czynników dotyczących konkretnego klienta. Czasami może do tego dojść po rozwodzie, a nieraz lepiej, aby nastąpiło w czasie trwania małżeństwa. Jeśli pojawiają się jakieś wątpliwości w tym zakresie rozwodu, warto zasięgnąć porady prawnej w kancelarii, która pomoże Ci dobrać odpowiednią strategię działania.
Przeczytaj: Co zrobić, żeby nie doszło do rozwodu? Brak zgody na rozwód
Wspólność ustawowa powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa i obejmuje wszelkie przedmioty majątkowe nabyte przez małżonków w trakcie trwania związku. Przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego regulują zasady dotyczące majątku osobistego oraz możliwość ustalenia umowy majątkowej, która może wpłynąć na wspólność majątkową.
Jeśli w skład majątku wspólnego wchodzą np. nieruchomości, umowa dotycząca podziału majątku musi być sporządzona w formie aktu notarialnego, czyli w obecności notariusza. Jeśli taka umowa ma być zawarta przed rozwodem, obowiązkowe jest zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej. Ma ona na celu ustalenie między małżonkami rozdzielności majątkowej u notariusza. Nie ma jednego ustalonego wzoru na podział majątku wspólnego, każda sytuacja wymaga indywidualnego rozpatrzenia.
Przeczytaj również artykuł: Rozdzielność majątkowa a rozwód – czy rozdzielność majątkowa przed rozwodem jest możliwa?
Jeśli chodzi o podzielenie majątku wspólnego już po rozwodzie, należy pamiętać o dwóch ważnych aspektach. Po pierwsze, jeśli był to rozwód z orzeczeniem winy jednego z małżonków, wtedy to kto został obarczony winą, nie ma żadnego wpływu na podział majątku po rozwodzie. Po drugie, to z którym rodzicem mieszkają dzieci, również nie ma żadnego znaczenia.
Podzielenie majątku po rozwodzie może nastąpić na dwa sposoby:
polubownie – czyli poprzez umowę o podział majątku wspólnego,
sądowej – czyli przez postanowienie w sprawie o podział majątku wspólnego, jest ono wydawane na wniosek jednego z małżonków i poprzedza je przeprowadzenie postępowania; inaczej mówiąc sądowy podział majątku, który występuje, kiedy małżonkowie nie potrafią sami podzielić się poprzez umowę.
Efektem podziału jest przydzielenie składników majątkowych na rzecz jednego z małżonków, przy jednoczesnym obowiązku spłaty lub dopłaty na rzecz drugiego małżonka. Jednak warto wiedzieć, że rozwód nie musi oznaczać podziału majątku wspólnego. Czasami możliwe jest, że po rozwodzie jest brak podziału.
Wydawać by się mogło, że należy przestrzegać jakiegoś terminu na składanie wniosku. Jednak roszczenia o podział majątku wspólnego nie są ograniczone czasowo, nie ulegają przedawnieniu – to znaczy, że mogą nastąpić także parę lat po procesie rozwodowym.
W trakcie podziału majątku, sąd uwzględnia różne okoliczności, które mogą wpływać na decyzję o procentowym podziale majątku wspólnego małżonków. Zawierają także informacje dotyczące procedury podziału, a także sytuacji, w których nierówny podział staje się możliwy, podkreślając znaczenie dowodów i skomplikowanych okoliczności związanych ze sprawą.
Podziału majątku jest zaliczany do spraw działowych, które mogą być skomplikowane i długotrwałe w przebiegu. Mogą trwać nawet przez parę lat i dzieje się tak głównie przez brak wzajemnego porozumienia małżonków, a także przez obowiązek wyceny składników majątkowych przez biegłych. Dlatego w takich rozprawach może okazać się przydatna mediacja między stronami.
Majątek wspólny małżonków może również zostać podzielony przy jednoczesnym przebiegu sprawy rozwodowej. Taka połączona sprawa odbywa się w sądzie okręgowym, do którego składa się pozew rozwodowy razem z wnioskiem o podziału majątku. W takiej sytuacji to właśnie sąd okręgowy przy orzecznictwie rozwodowym, może dokonać podziału majątku. Po otrzymaniu wniosku, który musi złożyć zgodnie oboje małżonków. Takie rozwiązanie stosuje się, kiedy małżonkowie przed rozwodem ustalą wspólne, zgodne stanowisko wypracowane podczas negocjacji lub mediacji.
Jak już wspominaliśmy, sprawy o podział majątku mogą mieć bardzo długi przebieg. Jednak w przypadku, kiedy małżonkowie ustalą wspólne stanowisko stron przed rozwodem, taka sprawa może przebiec szybko. To znaczy, że jeśli wcześniej przyjęto warunki podziału majątku wspólnego, wtedy jest możliwe rozstrzygnięcie tego nawet na jednej rozprawie. Jednak sam czas trwania podziału majątku wspólnego jest uzależniony od stopnia skomplikowania sprawy.
Podczas podziału majątku po rozwodzie, kwestia dzieci może odgrywać istotną rolę, choć formalnie nie mają one prawa do udziału w majątku wspólnym rodziców. Sąd, rozstrzygając o podziale majątku, może jednak wziąć pod uwagę dobro dzieci, szczególnie w kontekście przyznawania nieruchomości. Jeżeli dzieci zamieszkują z jednym z rodziców, sąd może zdecydować, aby to właśnie ten rodzic pozostał w dotychczasowym domu lub mieszkaniu, co zapewnia dzieciom stabilność i ciągłość miejsca zamieszkania. Ważne jest, aby zapewnić dzieciom jak najlepsze warunki do życia i rozwoju, co może wpłynąć na ostateczny podział majątku wspólnego.
Dowiedz się również, jakie okoliczności muszą zajść, aby odebranie praw rodzicielskich stało się możliwe.
Brak podziału majątku wspólnego po rozwodzie może mieć istotne konsekwencje w kontekście dziedziczenia. W sytuacji, gdy małżonkowie nie dokonają podziału majątku, pozostaje on wspólną własnością, co oznacza, że w przypadku śmierci jednego z byłych małżonków, jego udział w majątku wspólnym przechodzi na spadkobierców. Może to prowadzić do skomplikowanych sytuacji prawnych, zwłaszcza gdy spadkobiercy nie są zgodni co do podziału majątku. Dlatego zaleca się, aby byli małżonkowie dokonali podziału majątku wspólnego w celu uniknięcia potencjalnych konfliktów i zapewnienia klarownoś, co do własności poszczególnych składników majątku.
Aby możliwe było dokonanie podziału sądowniczo, konieczne jest, aby złożyć wniosek o podział majątku. Taki wniosek może być złożony razem z pozwem o rozwód, który składa się do sądu okręgowego lub w nowym postępowaniu, które będzie wszczęte w sądzie rejonowym po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej. Co musi się znaleźć w takim wniosku?
Przede wszystkim, należy dokładnie określić, co wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków, jakiej wartości są składniki majątkowe, a także w jaki sposób majątek ma zostać podzielony. Warto również uwzględnić różne wyłączenia, takie jak darowizny czy dziedziczenie, oraz zasady dotyczące podziału majątku w przypadku rozwodu lub separacji. Nie istnieje jeden ustalony wzór wniosku, który można użyć jako przykład. Najlepiej jest sporządzić go przy pomocy adwokata, aby dopilnować wszelkich potrzebnych elementów, a także by ustalić indywidualną strategię.
W zależności od tego, kiedy składa się taki wniosek, należy go złożyć w różnych sądach. Jeśli jest składany równocześnie z pozwem rozwodowym, wtedy składa się go do sądu okręgowego. Natomiast jeśli składa się sam wniosek, osobno, wtedy należy złożyć go do sądu rejonowego. Warto też wiedzieć, że możliwy jest nie tylko całościowy, ale również jedynie częściowy podział majątku wspólnego. W kontekście trudnych i emocjonalnych wyzwań, przed którymi stają pary rozwodzące się, temat podziału majątku jest niezwykle istotny. Odpowiednie przygotowanie do procesu podziału majątku może pomóc uniknąć pułapek i zabezpieczyć własne interesy.
Kiedy występują rzeczywiste i poważne przesłanki ku temu, każde z małżonków może domagać się ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym. Z zasady małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym, w wyjątkowych sytuacjach udziały są nierówne.
Co można zaliczyć do ważnego powodu? Przyjmuje się, że do ważnych powodów należą rażące lub uporczywe naruszanie przez jednego z małżonków obowiązków wobec rodziny, ale także długotrwała separacja, wynikająca z winy danego małżonka.
Ważnym czynnikiem, który może wpłynąć na ustalenie nierównych udziałów może być stopień przyczynienia się do powstania majątku wspólnego. Orzecznictwo sądowe w tym zakresie jest wielowątkowe, ponieważ granice między majątkiem wspólnym a osobistym mogą być niejednoznaczne, co może wymagać oceny sądowej.
Zobacz też nasz artykuł o tym, jak przebiega rozwód za porozumieniem stron.
