Proces rozwodowy może trwać przez długi czas, jednak to nie jedyna komplikacja w takich rozprawach. Jeśli chodzi o podział majątku wspólnego małżonków, jest to jedna z najbardziej skomplikowanych spraw, zarówno prawnie, jak i w rzeczywistym przebiegu. Podział majątku może zostać ustalony między małżonkami, czyli polubownie, lub może zostać rozstrzygnięty na drodze sądowej. Dowiedz się, co oznacza ustawowa wspólność majątkowa małżeńska, co można zaliczyć do kategorii majątku wspólnego, a także w jaki sposób możliwe jest go podzielenie.
W prawie nie ma obowiązku przeprowadzać podziału majątku wspólnego razem z rozwodem, jednak najczęściej tak właśnie się dzieje. Wynika to z faktu, że dużo łatwiej jest od razu podzielić się własnością tak, aby nie było wątpliwości, kto jest ich właścicielem. Pozwala to też na domknięcie rozstania i rozwodu, a także ustalenie najważniejszych spraw, na przykład kto zostaje właścicielem domu, mieszkania, samochodu, mebli czy sprzętów elektronicznych.
Co ma na celu podział majątku? Proces podziału majątku wspólnego ma na celu to, aby poszczególne przedmioty (składniki majątkowe) były własnością wyłącznie jednego małżonka, a nie ich obu. To oznacza, że tylko małżonek, który jest właścicielem, może rozporządzać tym składnikiem majątkowym wedle własnej woli.
Przeczytaj nasz artykuł o tym, jak przebiega procedura rozwodowa.
Jeśli małżonkowie nie zawarli wcześniej intercyzy, czyli ustroju rozdzielności majątkowej, wg art. 31 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, w skład wspólności majątkowej wchodzą przede wszystkim:
1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
4) kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 266, 321, 568, 695 i 875).
Do majątku wspólnego należą także wszelkie przedmioty majątkowe nabyte po zawarciu małżeństwa za pomocą składników majątku wspólnego – czyli za pieniądze zarobione w czasie małżeństwa.
Każdy z małżonków ma swój własny majątek osobisty, są to przedmioty, które nie są objęte wspólnością majątkową. Należą do nich:
1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
3) prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
5) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie
6) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
7) wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
8) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
10) przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
W tej kwestii czasami można usłyszeć mylnie, że podział majątku jest możliwy tylko po rozwodzie. Nie jest to prawda. Do podziału majątku wspólnego może dojść zarówno przed rozwodem, w trakcie rozwodu, a nawet kilka lat po rozwodzie. Dodatkowo, możliwy jest również podział majątku bez rozwodu. Najczęściej spotyka się jednak podział majątku po rozwodzie.
Podział majątku może być przeprowadzony polubownie, poprzez zawarcie odpowiedniej umowy albo poprzez orzeczenie sądu. Jest możliwe połączenie ze sobą rozwodu i podziału majątku, aby nie trzeba było przeprowadzać osobnych procesów, tylko obie sprawy za jednym razem.
Kiedy podział majątku powinien nastąpić? Tak naprawdę czas w tym przypadku jest uzależniony od indywidualnych czynników dotyczących konkretnego klienta. Czasami może do tego dojść po rozwodzie, a nieraz lepiej, aby nastąpiło w czasie trwania małżeństwa. Jeśli masz jakieś wątpliwości w tym zakresie, warto zasięgnąć porady prawnej w kancelarii, która pomoże Ci dobrać odpowiednią strategię działania.
Rozwód rozpoczyna się w momencie, kiedy zostaje wszczęte postępowanie o rozwód, to znaczy kiedy zostanie złożony pozew o rozwód. Podział majątku może nastąpić zarówno po rozwodzie, jak i po prostu można dokonać podziału majątku wspólnego bez brania rozwodu. Podział majątku następuje wtedy za pomocą umowy o podział majątku wspólnego.
Jeśli w skład majątku wspólnego wchodzą np. nieruchomości, umowa dotycząca podziału majątku musi być sporządzona w formie aktu notarialnego, czyli w obecności notariusza. Jeśli taka umowa ma być zawarta przed rozwodem, obowiązkowe jest zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej. Ma ona na celu ustalenie między małżonkami rozdzielności majątkowej. Mowa wtedy o rozdzielności majątkowej przed rozwodem u notariusza. Nie ma jednego ustalonego wzoru na podział majątku wspólnego, każda sytuacja wymaga indywidualnego rozpatrzenia.
Zobacz również artykuł: Odebranie praw rodzicielskich – kiedy ma miejsce pozbawienie praw rodzicielskich?
Jeśli chodzi o podzielenie majątku wspólnego już po rozwodzie, należy pamiętać o dwóch ważnych aspektach. Po pierwsze, jeśli był to rozwód z orzeczeniem winy jednego z małżonków, wtedy to kto został obarczony winą, nie ma żadnego wpływu na podział majątku po rozwodzie. Po drugie, to z którym rodzicem mieszkają dzieci, również nie ma żadnego znaczenia.
Podzielenie majątku po rozwodzie może nastąpić na dwa sposoby:
Efektem podziału jest przydzielenie składników majątkowych na rzecz jednego z małżonków, przy jednoczesnym obowiązku spłaty lub dopłaty na rzecz drugiego małżonka. Jednak warto wiedzieć, że rozwód nie musi oznaczać podziału majątku wspólnego. Czasami możliwe jest, że po rozwodzie jest brak podziału.
Wydawać by się mogło, że należy przestrzegać jakiegoś terminu na składanie wniosku. Jednak roszczenia o podział majątku wspólnego nie są ograniczone czasowo, nie ulegają przedawnieniu – to znaczy, że mogą nastąpić także parę lat po procesie rozwodowym.
Podziału majątku jest zaliczany do spraw działowych, które mogą być skomplikowane i długotrwałe w przebiegu. Mogą trwać nawet przez parę lat, dzieje się tak głównie przez brak wzajemnego porozumienia małżonków, a także przez obowiązek wyceny składników majątkowych przez biegłych. Dlatego w takich rozprawach może okazać się przydatna mediacja między stronami.
Majątek wspólny małżonków może również zostać podzielony przy jednoczesnym przebiegu sprawy rozwodowej. Taka połączona sprawa odbywa się w sądzie okręgowym, do którego składa się pozew rozwodowy razem z wnioskiem o podziału majątku. W takiej sytuacji to właśnie sąd okręgowy przy orzecznictwie rozwodowym, może dokonać podziału majątku. Po otrzymaniu wniosku, który musi złożyć zgodnie oboje małżonków. Takie rozwiązanie stosuje się, kiedy małżonkowie przed rozwodem ustalą wspólne, zgodne stanowisko wypracowane podczas negocjacji lub mediacji.
Jak już wspominaliśmy, sprawy o podział majątku mogą mieć bardzo długi przebieg. Jednak w przypadku, kiedy małżonkowie ustalą wspólne stanowisko stron przed rozwodem, taka sprawa może przebiec szybko. To znaczy, że jeśli wcześniej przyjęto warunki podziału majątku wspólnego, wtedy jest możliwe rozstrzygnięcie tego nawet na jednej rozprawie. Jednak sam czas trwania podziału majątku wspólnego jest uzależniony od stopnia skomplikowania sprawy.
Aby możliwe było dokonanie podziału sądowniczo, konieczne jest, aby złożyć wniosek o podział majątku. Taki wniosek może być złożony razem z pozwem o rozwód, który składa się do sądu okręgowego lub w nowym postępowaniu, które będzie wszczęte w sądzie rejonowym po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej.
Co musi się znaleźć w takim wniosku? Przede wszystkim, należy dokładnie określić, co wchodzi w skład majątku wspólnego, jakiej wartości są składniki majątkowe, a także w jaki sposób majątek ma zostać podzielony – czyli który składnik majątkowy trafia do jednego z małżonków. Nie istnieje jeden ustalony wzór wniosku, który można użyć jako przykład. Najlepiej jest sporządzić go przy pomocy adwokata, aby dopilnować wszelkich potrzebnych elementów, a także by ustalić indywidualną strategię.
W zależności od tego, kiedy składa się taki wniosek, należy go złożyć w różnych sądach. Jeśli jest składany równocześnie z pozwem rozwodowym, wtedy składa się go do sądu okręgowego. Natomiast jeśli składa się sam wniosek, osobno, wtedy należy złożyć go do sądu rejonowego. Warto też wiedzieć, że możliwy jest nie tylko całościowy , ale również jedynie częściowy podział majątku wspólnego.
Kiedy występują rzeczywiste i poważne przesłanki ku temu, każde z małżonków może domagać się ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym. Z zasady małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym, w wyjątkowych sytuacjach udziały są nierówne.
Co można zaliczyć do ważnego powodu? Przyjmuje się, że do ważnych powodów należą rażące lub uporczywe naruszanie przez jednego z małżonków obowiązków wobec rodziny, ale także długotrwała separacja, wynikająca z winy danego małżonka.
Ważnym czynnikiem, który może wpłynąć na ustalenie nierównych udziałów może być stopień przyczynienia się do powstania majątku wspólnego. Orzecznictwo sądowe w tym zakresie jest wielowątkowe.
Do jednych z bardziej spornych punktów i trudniejszych do rozstrzygnięcia należą najczęściej nieruchomości (czyli na przykład domu lub mieszkania). Warto jednak zaznaczyć, że podział obowiązuje jedynie małżonków, dzieci nie mają prawa do majątku wspólnego. Jednakże, w rozstrzygnięciu podziału ma znaczenie, który rodzic jest rodzicem pierwszoplanowym. Czyli z kim mieszkają dzieci i gdzie mają orzeczone miejsce zamieszkania.
Co w przypadku, kiedy razem za mieszkanie lub dom nadal jest spłacany kredyt? W sprawach o podział majątku wspólnego dzielone są tylko aktywa, a pasywa, czyli właśnie kredyty, nie mogą być dzielone.
Jeśli natomiast nieruchomości zostały zakupione zanim został zawarty związek małżeński, w takim wypadku nie stanowią one majątku wspólnego, tylko współwłasność stron. Również jeśli jedynym właścicielem jest tylko jeden małżonek, wtedy też nie podlega podziałowi.
Zobacz też nasz artykuł o tym, kiedy sąd może orzec rozwód.
