Kwestie dotyczące alimentacji budzą sporo wątpliwości oraz emocji. Jednym z ważniejszych zagadnień są alimenty na dorosłe dziecko. Wielu rodziców zastanawia się, czy obowiązek alimentacyjny wobec dziecka kończy się wraz z jego osiągnięciem pełnoletności. W rzeczywistości prawo przewiduje sytuacje, w których alimenty na dorosłe dziecko muszą być nadal płacone, nawet jeśli dziecko ukończyło 18 lat.
W poniższym artykule sprawdzamy, czy pełnoletność jest granicą, do której należy płacić alimenty. Weryfikujemy także, co dzieje się, gdy dziecko osiągnie tę granicę wieku.
Alimenty są świadczeniem dla osoby fizycznej, zazwyczaj wypłacanym dla dzieci lub rodziców. Obowiązek alimentacyjny przysługuje krewnym w linii prostej. Jeśli nie jest możliwe uzyskanie alimentów od najbliższych, można domagać się ich od dalszych krewnych. Rodzice mają obowiązek płacenia świadczeń na swoje małoletnie dzieci. Niezależnie od tego, czy dzieci żyją w niedostatku, czy nie. Bardzo często spotyka się jednak sytuacje, kiedy płacący alimenty rodzice nie do końca wiedzą, do którego momentu powinni je płacić. Podstawą prawną dotyczącą obowiązków związanych z alimentacją jest Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Regulacje dotyczące alimentów znajdują się w artykule 133 ustawy. Zgodnie z nim:
§ 3. Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się
Zgodnie z przepisem, w niektórych sytuacjach może dojść do ustania obowiązku alimentacji. Jeśli rodzica zobowiązano do płacenia alimentów, nie może z tego obowiązku zwolnić się samodzielnie. Uzyskanie pełnoletności nie zmienia nic w sytuacji prawnej dziecka, jeśli chodzi o kwestie związane z obowiązkiem płacenia alimentów. Ustawodawca nie uzależnił obowiązku alimentacji od wieku dziecka. Obowiązek alimentacyjny nie jest także zależny od jego wykształcenia. Zależy natomiast od tego, czy jest ono w stanie utrzymać się samodzielnie.
O tym, czy dziecku należą się alimenty, decyduje w głównej mierze jego sytuacja materialna. Dziecko będzie musiało wykazać, że fakt, że nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać, co nie wynika z jego winy. Rodzic musi płacić alimenty na dorosłe dziecko, kiedy uczy się ono zawodu lub kiedy fakt, że nie może się utrzymać, wynika z jego choroby. Jeśli natomiast dziecko ma własną pracę, nadal nie oznacza to, że obowiązek alimentacyjny wygasa. Praca, którą dziecko podjęło, musi dać mu pewne i stabilne źródło utrzymania.
Nie jest dopuszczalne, by rodzice wymuszali na dziecku podjęcie pracy zamiast studiów. Dziecko powinno jednak osiągać na studiach pozytywne wyniki. Gdy tak nie jest, prawdopodobna staje się możliwość zwolnienia rodzica z płacenia alimentów. O tym, czy obowiązek alimentacyjny już się zakończył, decyduje sąd. Obowiązek dotyczący płacenia alimentów na dorosłe dziecko można uchylić również na drodze porozumienia między rodzicem i dzieckiem. Ustne porozumienie się w zakresie zwolnienia z alimentów może być jednak niewystarczające. Ustanie obowiązku alimentacji, należy potwierdzić na piśmie.
W polskim prawie kwestia, do kiedy obowiązek alimentacyjny ciąży na rodzicach wobec ich pełnoletnich dzieci, nie jest ściśle określona wiekowymi ramami. Alimenty na pełnoletnie dziecko mogą być wypłacane tak długo, jak długo dziecko nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie. Zgodnie z orzecznictwem, zarówno zdolność do samodzielnego utrzymania się przez dorosłe dziecko, jak i jego potrzeby, są oceniane indywidualnie.
Co w sytuacji, kiedy rodzic jest w złej sytuacji materialnej, a pomoc finansowa udzielona dziecku może spowodować jeszcze większe jej pogorszenie? Jest to jedna z możliwości uchylenia się od alimentów. Należy zaznaczyć, że uchylenie się od alimentów jest możliwe jedynie, kiedy dziecko jest pełnoletnie. Obowiązek alimentacyjny można uchylić wtedy, kiedy płacenie alimentów może spowodować nadmierny uszczerbek w majątku rodzica. Pojęcie takie, jak nadmierny uszczerbek nie jest ściśle zdefiniowane. Za każdym razem konieczne jest dokładne przeanalizowanie konkretnego przypadku. Jeśli istnieje prawdopodobieństwo, że płacąc alimenty, rodzic sam popadnie w niedostatek, istnieje możliwość uchylenia się od obowiązku alimentacyjnego.
Jeśli sytuacja finansowa rodzica jest słaba, powinien on złożyć wniosek do sądu. W dalszej kolejności sąd zbada, czy faktycznie zaistniały przytoczone przesłanki dotyczące nadmiernego uszczerbku w majątku. Rodzic może zatem zostać zwolniony z płacenia alimentów na dorosłe dziecko np. w sytuacji, kiedy ich zapłacenie mogłoby spowodować, że nie będzie miał środków finansowych na potrzebne leki lub żywność. Jeśli natomiast rodzice mają niewielkie dochody, które wystarczają na spełnienie podstawowych potrzeb, będą oni musieli dzielić się nimi z dziećmi. Jeżeli natomiast rodzic, płacąc alimenty na dorosłe dziecko, może popaść w ubóstwo i nie będzie miał środków na realizację swoich podstawowych potrzeb życiowych, zostanie on zwolniony z obowiązku alimentacji.
Zobacz również artykuł: Odebranie praw rodzicielskich — jakie są argumenty do odebrania praw rodzicielskich?
Brak dokonywania przez dziecko starań mających na celu samodzielne utrzymanie to kolejna przesłanka umożliwiająca zwolnienie z płacenia alimentów na dorosłe dziecko. W niektórych okolicznościach może się okazać, że płacenie alimentów na dorosłe dziecko będzie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Sprzeczność ta występuje np. jeśli dziecko postępuje w rażąco niewłaściwy sposób wobec swojego rodzica lub innego członka rodziny. Postępowanie takie może polegać m.in. na czynach, które godzą w zdrowie lub życie innego członka rodziny. Naruszeniem zasad współżycia społecznego może być również sytuacja, kiedy dziecko ucząc się, celowo rezygnuje z przysługującego mu stypendium, co ma na celu dokuczenie rodzicom i uzyskanie od nich alimentów.
Rodzic nie będzie musiał płacić alimentów na dorosłe dziecko także, kiedy dopuszcza się ono wielu zaniedbań, np. związanych z nauką. Rodzic może uchylić się od alimentów na dorosłe dziecko np. jeśli w wyniku opuszczania zajęć w szkole, nie uzyskało ono promocji do następnej klasy. Jeśli dziecko nie wykazuje chęci, by samodzielnie się utrzymać, rodzice mogą zaprzestać płacenia alimentów. To, czy dziecko faktycznie nie wykazuje takich chęci, zależy od indywidualnych okoliczności. Ani zakończenie edukacji nie oznacza wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego, ani też jej kontynuacja nie jest równoznaczna z tym że rodzic będzie musiał płacić alimenty na dorosłe dziecko. Jeśli dziecko studiuje zaocznie i pracuje, obowiązek alimentacyjny może być różny, co zależy od jego indywidualnej sytuacji finansowej oraz starań o znalezienie pracy.
Jeżeli dziecko zdobyło wykształcenie, które umożliwia mu podjęcie pracy zawodowej, ale decyduje się na kontynuację nauki, nie można takiej sytuacji uznać za przykład niedokonywana starań dotyczących samodzielnego utrzymania się. Jeśli dziecko ma predyspozycje oraz wyraża chęć kontynuowania nauki, obowiązek alimentacyjny trwa w dalszym ciągu. Jeśli z kolei nie będzie ono podchodzić do egzaminów, nie będzie robiło postępów w nauce, a także, jeśli z własnej winy nie ukończy studiów w przewidzianym terminie, obowiązek alimentacyjny można uchylić. W większości sytuacji rodzic będzie zwolniony z obowiązku alimentacyjnego także, kiedy dziecko podejmie studia zaoczne. Na ogół ten tryb studiów umożliwia podjęcie pracy oraz usamodzielnienie się.
Nawet jeśli wymienione sytuacje występują wtedy, kiedy dziecko jest niepełnoletnie, wniosek dotyczący uchylenia się od alimentów, zostanie odrzucony. Należy także zaznaczyć, że w niektórych sytuacjach obowiązek alimentacyjny nigdy nie wygasa. Dotyczy to w szczególności okoliczności, kiedy jesteśmy rodzicem dziecka niepełnosprawnego. Prawo nie określa bowiem górnej granicy, do kiedy płacenie alimentów jest obowiązkowe. Jak wskazaliśmy w artykule, obowiązek ten wygasa jednak kiedy dziecko ma możliwość samodzielnego utrzymania się. Rodzic będzie zwolniony z obowiązku płacenia alimentów na dorosłe dziecko także, kiedy dziecko założy własną rodzinę lub urodzi własne dziecko.
Zobacz również: Alimenty na żonę – kiedy przysługują i ile wynoszą średnie alimenty na żonę?
Pojawia się również kwestia tego, jak sprawdzić, czy dziecko się uczy. Najbardziej bezpośrednim dowodem potwierdzającym kontynuację nauki jest oficjalne zaświadczenie wydane przez placówkę edukacyjną, do której uczęszcza dziecko. Otrzymane świadectwa szkolne, lub dyplomy ukończenia szkoły wyższej również mogą świadczyć o tym, czy dziecko wciąż ma status studenta bądź ucznia. Czasami przydatne mogą okazać się także dokumenty potwierdzające udział w obowiązkowych praktykach zawodowych związanych z programem nauczania.
Jeśli rodzic zobowiązany do płacenia alimentów ma wątpliwości co do kontynuacji nauki przez dziecko, może zwrócić się w ten sprawie bezpośrednio do niego lub jego opiekuna i poprosić o przedstawienie jednego z wyżej wymienionych dokumentów potwierdzających status edukacyjny. Opcjonalnie można również wystąpić do sądu z wnioskiem o uchylenie obowiązku alimentacyjnego. W toku postępowania sądowego dziecko będzie zobowiązane przedstawić dowody na kontynuację nauki, jeśli chce utrzymać świadczenia alimentacyjne.
Alimenty na dorosłe dziecko, które podejmuje pracę, są zależne od jego zdolności do samodzielnego utrzymania się. Nawet jeśli dorosłe dziecko pracuje, obowiązek alimentacyjny rodziców nie zawsze wygasa automatycznie. Kluczowym czynnikiem jest, czy dochody z pracy pozwalają dziecku na pokrycie jego usprawiedliwionych potrzeb. Jeśli praca zapewnia stabilne i wystarczające źródło dochodu, rodzic może wystąpić do sądu o uchylenie obowiązku alimentacyjnego. Jednak w sytuacji, gdy dziecko nadal studiuje lub jego zarobki są niewystarczające do samodzielnego utrzymania się, rodzice mogą być zobowiązani do dalszego wsparcia finansowego. Sąd bierze pod uwagę indywidualne okoliczności.
Rodzic nie musi płacić alimentów także wtedy, kiedy dziecko posiada własny majątek, z którego czerpie dochód. Obowiązek płacenia alimentów przestaje istnieć także, kiedy dziecko w sposób zawiniony popadło w niedostatek lub celowo doprowadziło do sytuacji, która prowadzi do żądania alimentów. Zawinione popadnięcie w niedostatek polega m.in. na popadnięciu w alkoholizm lub uzależnienie od narkotyków bez wyrażania chęci poddania się leczeniu. Stanowisko to spotkało się jednak ze sprzeciwem Sądu Najwyższego. W swojej uchwale stwierdził, że niezdolność do pracy spowodowana narkomanią nie zwalnia z płacenia alimentów na dorosłe dziecko. Niedopuszczalne jest także żądanie zbyt wysokich alimentów, co ma na celu pokrzywdzenie innej osoby, która także jest uprawniona do ich uzyskania.
Zapoznaj się z artykułem o niealimentacji.
Pozew o uchylenie się od obowiązku alimentacyjnego na dorosłe dziecko składa się do sądu rejonowego. Musi to być sąd właściwy miejscowo ze względu na miejsce zamieszkania pozwanego dziecka. Wyrok dotyczący konieczności opłacania alimentów może zostać bowiem zmieniony jedynie innym wyrokiem. Gdy wnosimy pozew, powinniśmy uiścić koszty sądowe. Ich wysokość wynosi 5% wartości przedmiotu sporu. W pozwie powinniśmy zamieścić informację na temat tego, na rzecz kogo płacimy alimenty. Musimy także wskazać ich wysokość. Konieczne jest również umieszczenie informacji z prawomocnym wyrokiem zasądzającym alimenty. W pozwie o uchylenie alimentów na dorosłe dziecko należy wskazać uzasadnienie swojego żądania.
Poza potwierdzeniem ustania obowiązku alimentacji przez sąd, możliwe jest również potwierdzenie poprzez ugodę. Ugodę należy zawrzeć w formie pisemnej przed notariuszem lub mediatorem. Jeśli natomiast dorosłe dziecko chce samo zrezygnować z alimentów, powinno złożyć odpowiednie oświadczenie. W uzasadnieniu musi ono podać, że jest w stanie samodzielnie się utrzymać.
Należy pamiętać, że w sytuacjach dotyczących zagadnień prawnych takich jak alimentacja, warto skorzystać z pomocy profesjonalnej kancelarii adwokackiej z Poznania. Dzięki swojemu doświadczeniu jesteśmy w stanie zapewnić Państwu obsługę prawną na najwyższym poziomie.
