Błąd medyczny może być popełniony nie tylko przez lekarza, ale także przez innych pracowników służby zdrowia, takich jak pielęgniarki czy inni członkowie personelu medycznego. Odpowiedzialność za błąd medyczny dotyczy więc szerokiego grona osób wykonujących zawody medyczne. Do błędu medycznego może również dojść przez zaniechanie. Działanie to jest niezgodne z nauką medycyny. Do błędu lekarskiego zazwyczaj dochodzi poprzez naruszenie zasad ostrożności, które obowiązują przy czynnościach lekarskich. Więcej o tym, czym jest błąd medyczny, przeczytasz w poniższym artykule!
Mimo że błąd medyczny i błąd lekarski w potocznym rozumieniu uznawane są za ten sam termin, w praktyce nie oznaczają jednak dokładnie tego samego. Pomiędzy błędem lekarskim i medycznym istnieją zasadnicze różnice. Błąd medyczny jest pojęciem szerszym, dotyczącym osób, które pełnią zawody związane z medycyną. Z kolei błąd lekarski to konkretny przypadek błędu medycznego, którego sprawcą jest lekarz. Może dotyczyć m.in.:
Objaśnienie tego, czym jest błąd medyczny wskazano w orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 1 kwietnia 1955 r. Zgodnie z nim błędem medycznym jest nieumyślne działanie, zaniedbanie lub zaniechanie lekarza, lekarza dentysty, pielęgniarki, położnej lub osoby wykonującej inny zawód medyczny, które powoduje powstanie szkody u pacjenta. Naruszenie zasad sztuce lekarskiej, czyli postępowanie sprzeczne z obowiązującymi normami i regułami wiedzy medycznej, stanowi podstawę do przypisania winy za błąd medyczny. Błędy medyczne możemy podzielić na cztery typy — diagnostyczne, terapeutyczne, organizacyjne i techniczne. Niektórzy poza tymi rodzajami wyróżniają także błąd rokowania oraz informacyjny.
Dowiedz się także, kiedy obowiązuje wypłata zasiłku chorobowego.
Błąd medyczny to sytuacja, w której działanie lub zaniechanie osoby wykonującej zawód medyczny jest niezgodne z aktualną wiedzą medyczną i prowadzi do nieumyślnego uszkodzenia ciała pacjenta lub nawet pozbawienia życia chorego. W polskim prawie nie znajdziemy jednoznacznej, ustawowej definicji błędu medycznego – pojęcie to funkcjonuje głównie w piśmiennictwie prawniczym oraz orzecznictwie sądowym. Błąd medyczny może wynikać zarówno z nieświadomości zasad obowiązujących w danej sytuacji, jak i z zaniedbania czy nieprawidłowego rozpoznania. W praktyce oznacza to, że do błędu medycznego może dojść nie tylko w wyniku działania lekarza, ale także innych osób upoważnionych do działalności leczniczej, jeśli ich postępowanie odbiega od standardów sztuki medycznej i prowadzi do szkody u pacjenta.
Jest to błąd, który polega na stwierdzeniu nieprawidłowej diagnozy, a także wadliwej oceny stanu zdrowia pacjenta mimo prawidłowego wyniku badania diagnostycznego. Odpowiedzialność lekarza obejmuje także błędy w zakresie diagnozy, czyli wszelkie nieprawidłowości związane z rozpoznaniem choroby, co ma kluczowe znaczenie dla skutecznego leczenia i minimalizacji ryzyka powikłań. Przyczynę błędu diagnostycznego stanowi błędna i nieprofesjonalna analiza wyników bądź przeprowadzenie niewystarczającego lub niedokładnego wywiadu z pacjentem.
Prawidłowe przeprowadzenie badań diagnostycznych oraz ich właściwa interpretacja są niezbędne, aby uniknąć błędów w zakresie diagnozy i zapewnić wysoką jakość usług medycznych. Błąd diagnostyczny może polegać na:
Błąd mieszany stanowi najczęstszy rodzaj błędów diagnostycznych. Z kolei błąd pozytywny w większości przypadków nie rodzi odpowiedzialności karnej. Dzieje się to dopiero w momencie, gdy pojawiają się negatywne skutki prowadzonych działań terapeutycznych. Błędy diagnostyczne dzielą się na błędy wynikające z zaniechania, czyli niezapoznania się z dokumentacją medyczną. Błąd zaniechania ma również miejsce, jeśli wywiadu z pacjentem nie przeprowadzono.
Drugi rodzaj błędu medycznego diagnostycznego to błąd rozumowania, czyli błędna interpretacja badań. Diagnoza, która jest błędna, może wiązać się również z nieprawidłowym sposobem leczenia pacjenta. Działania te mogą doprowadzić do pogorszenia się stanu chorego, rozstroju zdrowia, a w najcięższych przypadkach nawet do jego śmierci. Błędu diagnostycznego może dopuścić się również np. ratownik medyczny. Może mieć miejsce m.in. w sytuacji, gdy nieprawidłowo sprawdzi on puls pacjenta. Tego rodzaju błąd medyczny może popełnić także pielęgniarka, która źle odczyta wskazania z urządzeń medycznych.
Przed przypisaniem lekarzowi odpowiedzialności za błąd medyczny należy sprawdzić, czy błąd ten wynikał faktycznie z przyczyn zawinionych przez lekarza. Błąd diagnostyczny może być usprawiedliwiony np. występującymi objawami, podobnymi do innej choroby. Konsekwencje prawne lekarz poniesie w przypadku gdy podczas wykonywania swoich działań nie dokonał należytej staranności. Najgroźniejsze zazwyczaj są przypadki błędów diagnostycznych, które występują, gdy osoba podlegająca leczeniu jest ofiarą wypadku lub jest nieprzytomna. Groźne są także te błędy, które polegają na pozostawieniu pacjenta w domu mimo konieczności pilnej jego hospitalizacji.
Dowiedz się również, jak rozumiana jest niepoczytalność w świetle przepisów prawa karnego.
Błąd terapeutyczny jest to kolejny rodzaj błędu medycznego. Dotyczy on wszelkich czynności, które związane są z postawioną diagnozą. Błąd terapeutyczny może występować jako kontynuacja wspomnianego błędu diagnostycznego, ale może być również błędem samodzielnym, który występuje mimo poprawnie postawionej diagnozy. Do błędów terapeutycznych zaliczyć można m.in. przepisanie niewłaściwych lekarstw, a także przeprowadzenie operacji mimo faktu, że istniały istotne przeciwwskazania.
Błąd terapeutyczny występuje także, jeśli diagnozę postawiono właściwie, jednak sposób leczenia nie był odpowiednio dobrany. Błędy terapeutyczne, podobnie jak błędy diagnostyczne dzielą się na 2 typy. Należą do nich błędy działania, a także błędy zaniechania. Błąd terapeutyczny popełnia również lekarz, wybierając metodę, która jest przestarzała, a także bardziej niebezpieczna dla zdrowia i życia pacjenta.
Jest to rodzaj błędu związany z organizacją pracy szpitala. Za ten rodzaj błędu można uznać np. nieodpowiednie obsadzenie stanowisk pracy. Inne przykłady błędów organizacyjnych to niesprawny sprzęt lub jego brak. W zakres błędu organizacyjnego wchodzą również zaniedbania logistyczne. Za taki rodzaj błędów zazwyczaj lekarze nie odpowiadają. Odpowiedzialność za błędy organizacyjne ponosi podmiot leczniczy, taki jak szpital czy przychodnia, czyli instytucja odpowiedzialna za zapewnienie właściwej organizacji i bezpieczeństwa opieki zdrowotnej.
Inaczej niż w przypadku błędów diagnostycznych lub terapeutycznych, błędy organizacyjne mogą popełnić pracownicy pełniący funkcje organizacyjne. Jest to niezależne od tego, jakie posiadają kwalifikacje. Błąd organizacyjny stanowi zatem błąd medyczny w znaczeniu szerszym. Obejmuje on naruszenie zasad ostrożności. Do błędów organizacyjnych można zaliczyć m.in. zakażenie szpitalne.
Błąd techniczny jest to rodzaj błędu medycznego, który powstaje podczas wykonywania zabiegów operacyjnych. Mogą one dotyczyć m.in. operacji chirurgicznych czy operacji plastycznych. Błędy techniczne są efektem nieodpowiedniego postępowania osoby, która uczestniczy w operacji. Na ich skutek dochodzi do uszczerbku na zdrowiu bądź zgonu pacjenta. Do tego typu błędu może należeć między innymi nieprawidłowe użycie aparatury podczas zabiegu. Błąd techniczny mogą popełnić lekarze, jak i inni pracownicy medyczni. Błędy te dzieli się na błędy przy leczeniu oraz błędy ściśle techniczne. Błędy przy leczeniu polegają m.in. na pozostawieniu przez lekarza w ciele pacjenta np. przyrządu medycznego. Błąd ściśle techniczny to natomiast naruszenie powszechnie obowiązujących reguł ostrożności.
Do błędu ściśle technicznego może należeć m.in. pomylenie tożsamości pacjentów, których zakwalifikowano do operacji. Błąd ściśle techniczny może spowodować odpowiedzialność cywilną w przypadku gdy naruszenie reguł ostrożności spowodowało szkodę lub krzywdę pacjenta. Błędy techniczne często klasyfikuje się jako zwykłe pomyłki lub zaniedbania. Mogą one jednak przyjąć również postać błędów poważniejszych takich jak np. podanie podczas operacji pacjentowi nieodpowiedniej grupy krwi. Działanie takie może nieść konsekwencje w postaci śmierci pacjenta. Błędy techniczne można podzielić na te, które stanowią naruszenie powszechnie obowiązujących norm ostrożności, a także te, których może dopuścić się jedynie personel medyczny, który ma odpowiednią wiedzę i kwalifikacje.
Przeczytaj również: Ubezwłasnowolnienie całkowite a częściowe – jak długo sąd rozpatruje wniosek o ubezwłasnowolnienie?
Jest to rodzaj błędu medycznego, który nie pojawia się we wszystkich klasyfikacjach. Inaczej błąd rokowania nazywa się błędem prognostycznym. Jest to błąd lekarza dotyczący prognozy stanu zdrowia pacjenta. Lekarz, popełniając błąd rokowania, zakłada, że pacjent wyzdrowieje wcześniej, niż faktycznie ma to miejsce, lub przewiduje, że jest on chory bardziej, niż w rzeczywistości. Efektem tego jest zastosowanie niewłaściwego leczenia. Jego skutki mogą prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych dla pacjenta.
Pojawiają się jednak sprzeczności dotyczące skutków błędów rokowania. Wyróżnia się dwa stanowiska. Według jednego z nich błąd rokowania nie musi mieć negatywnych skutków dla zdrowia pacjenta, natomiast według drugiego poglądu, błąd rokowania zawsze prowadzi do negatywnych następstw. Błąd rokowania zazwyczaj nie występuje samodzielnie, lecz jest efektem wcześniej występujących błędów terapeutycznych i diagnostycznych.
Ten rodzaj błędu medycznego polega na nieprzestrzeganiu przez lekarza bądź innego pracownika przepisów zawartych w Art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty.
Art. 31. [Obowiązek udzielenia informacji o stanie zdrowia]
1. Lekarz ma obowiązek udzielać pacjentowi lub jego ustawowemu przedstawicielowi przystępnej informacji o jego stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych, leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu.
Zgodnie z nim zatem lekarz ma obowiązek poinformować pacjenta o jego stanie zdrowia. Udzielanie takich informacji stanowi element praktyki reguł postępowania zawodowego lekarza, a ich przestrzeganie jest podstawą prawidłowego wykonywania zawodu i zapobiegania odpowiedzialności prawnej. Naruszenie tego obowiązku nie rodzi jednak automatycznie roszczenia o zadośćuczynienie. Występuje ono w sytuacji, gdy w związku z jego naruszeniem powstaje szkoda.
Obok błędów medycznych wyróżniamy także tzw. błędy jatrogenne. Jatrogenię stanowią wszystkie działania lekarza lub innego pracownika służby zdrowia bądź zakładu leczniczego, które powinny doprowadzić do poprawy stanu zdrowia pacjenta. Jeżeli natomiast działania podejmowane przez lekarzy lub inną osobę do leczniczej działalności upoważnioną są szkodliwe i nie przyczyniają się do poprawy stanu zdrowia pacjenta, oznacza to, że popełniany jest błąd jatrogenny.
Choroby, które są konsekwencją owych błędów to choroby jatrogenne. Wywierają one niekorzystny wpływ na zdrowie fizyczne oraz psychiczne pacjenta. Bardzo często błędy jatrogenne polegają na nierzetelnym informowaniu pacjenta czy niewłaściwej postawie wobec niego. Przyczyną wystąpienia chorób jatrogennych może być również brak umiejętności psychologicznych w kontakcie z osobą chorą.
Skutki błędu medycznego mogą być bardzo poważne i obejmować zarówno naruszenie czynności narządu ciała, jak i rozstrój zdrowia pacjenta. W najcięższych przypadkach błędy medyczne prowadzą do śmierci pacjenta, co rodzi prawo rodziny do dochodzenia odszkodowania za błąd medyczny. W praktyce skutki błędu medycznego mogą objawiać się trwałym uszczerbkiem na zdrowiu, koniecznością długotrwałego leczenia lub rehabilitacji, a także pogorszeniem jakości życia.
Udowodnienie związku przyczynowego pomiędzy błędem medycznym a powstałym uszczerbkiem na zdrowiu lub zgonem pacjenta jest często skomplikowane. Cała procedura wymaga przeprowadzenia specjalistycznych badań oraz opinii biegłych sądowych. Niemniej jednak, każda osoba poszkodowana błędem medycznym ma prawo dochodzić odszkodowania za poniesione szkody.
Sprawdź także, w jakich okolicznościach możliwe jest ubezwłasnowolnienie alkoholika.
Zapobieganie błędom medycznym stanowi jeden z najważniejszych elementów ochrony zdrowia i życia pacjentów. Każdy lekarz oraz inny przedstawiciel zawodu medycznego ma obowiązek wykonywać swoje czynności z należytą starannością, zgodnie z aktualną wiedzą i praktyką medyczną. Przestrzeganie tych zasad nie tylko minimalizuje ryzyko popełnienia błędu medycznego, ale również chroni lekarza przed odpowiedzialnością prawną.
Ważną rolę w zapobieganiu błędom medycznym odgrywa Rzecznik Praw Pacjenta, który monitoruje przestrzeganie praw pacjentów oraz wspiera ich w dochodzeniu roszczeń w przypadku naruszenia tych praw. Systematyczne szkolenia, wdrażanie procedur oraz otwarta komunikacja w zespole medycznym to kolejne elementy, które pomagają ograniczyć liczbę błędów medycznych w placówkach ochrony zdrowia.
Pacjent odgrywa istotną rolę w procesie zapobiegania błędom medycznym. Ma on prawo do pełnej informacji o swoim stanie zdrowia, planie leczenia oraz możliwych konsekwencjach proponowanych terapii. Aktywne uczestnictwo pacjenta w procesie leczenia, zadawanie pytań, wyrażanie wątpliwości i zgłaszanie swoich obaw mogą znacząco przyczynić się do poprawy bezpieczeństwa i jakości opieki medycznej.
Pacjent powinien być świadomy swoich praw, w tym prawa do dochodzenia odszkodowania za błąd medyczny, jeśli taki wystąpi. Dbanie o własny stan zdrowia, rzetelne informowanie lekarza o objawach oraz stosowanie się do zaleceń medycznych to działania, które pomagają minimalizować ryzyko wystąpienia błędów medycznych i chronić zdrowie oraz życie pacjenta.
Do podstawowych rodzajów odpowiedzialności placówek leczniczych oraz lekarzy zalicza się odpowiedzialność cywilną, zawodową, pracowniczą i karną. Odpowiedzialność karna polega na możliwości pociągnięcia lekarza do odpowiedzialności za przestępstwa, takie jak narażenie pacjenta na niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu czy rozstrój zdrowia trwający, co może skutkować karą pozbawienia wolności lub karą ograniczenia wolności.
Odpowiedzialność cywilna dotyczy obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej pacjentowi, natomiast odpowiedzialność zawodowa wiąże się z naruszeniem zasad etyki i reguł wykonywania zawodu lekarza, co może prowadzić do sankcji dyscyplinarnych. W kontekście błędów medycznych, odpowiedzialność karna lekarza może obejmować także nierozmyślne uszkodzenie ciała lub pozbawienie życia chorego dokonane wskutek nieświadomości zasad, a także naruszenia obowiązku ostrożności wynikającego z racji wykonywanego zawodu.
Odpowiedzialność cywilna za błędy medyczne to odpowiedzialność lekarza, której celem jest wyrównanie uszczerbku, którego doznał pacjent na dobrach, które są chronione prawem. Są to dobra takie jak zdrowie lub życie. Odpowiedzialność cywilna i karna lekarza mogą wynikać z naruszenia zasad sztuki lekarskiej oraz nauki medycznej. Aby przypisać danemu podmiotowi odpowiedzialność za błąd medyczny, wymagane są trzy przesłanki. Należy do nich wina, szkoda oraz związek między nimi.
Winę w tym przypadku stanowi naruszenie zasad, prawidłowego postępowania, które wynikają z reguł wiedzy medycznej, a także zasad ostrożności. Szkoda to natomiast uszczerbek, który może przybrać formę szkody majątkowej lub niemajątkowej. Związek, który występuje między winą a szkodą, nie musi jednak mieć charakteru pewnego. Oznacza to, że aby stwierdzić ten związek, wystarczy ustalić go z dostateczną dozą prawdopodobieństwa.
Naruszenie obowiązku ostrożności oraz stwierdzenie naruszenia obowiązku ostrożności są kluczowe dla przypisania winy lekarzowi. Stwierdzenie naruszenia obowiązku ostrożności stanowi podstawę do oceny, czy doszło do błędu medycznego, a tym samym do odpowiedzialności karnej, cywilnej lub zawodowej.
W przypadku ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, rozstroju zdrowia trwającego, niebezpieczeństwa utraty życia lub bezpośredniego niebezpieczeństwa utraty życia, lekarz podlega karze pozbawienia wolności lub karze ograniczenia wolności. W przypadku stwierdzenia winy, lekarz podlega karze pozbawienia wolności, a w lżejszych przypadkach karze ograniczenia wolności. Odpowiedzialność karna lekarza jest rozpatrywana w świetle przepisów dotyczących ochrony zdrowia człowieka i życia chorego dokonane przez osoby upoważnione do leczniczej działalności.
Na gruncie prawa stanowi podstawę do przypisania odpowiedzialności naruszenie zasad wiedzy medycznej, a ocena winy odbywa się w konkretnym wypadku, z uwzględnieniem racji wykonywanego zawodu i wiedzy lekarza dostępnym w zakresie diagnozy. Błędy w sztuce i błąd w sztuce są kwalifikowane prawnie w zależności od skutków dla zdrowia człowieka.
Aby uzyskać odszkodowanie za błąd medyczny, w pierwszej kolejności należy ustalić osobę, która za dany błąd ponosi odpowiedzialność. Może to być lekarz, członek personelu medycznego, a także placówka medyczna, w której doszło do wyrządzenia szkody. Dochodzenie roszczeń za błędy medyczne odbywa się na drodze postępowania cywilnego. Dochodzenie odszkodowania wygląda inaczej jeśli lekarza zatrudniono na podstawie umowy o pracę, a inaczej jeżeli świadczył on usługi na rzecz szpitala na podstawie kontraktu. W pierwszym przypadku pacjent może kierować swoje roszczenia do szpitala, który jest pracodawcą danego lekarza. Wyjątkiem jest natomiast sytuacja, w której szkodę pacjentowi wyrządzono umyślnie. Jeżeli natomiast lekarza zatrudniono na podstawie kontraktu, odpowiada on solidarnie wraz ze szpitalem za wypłatę odszkodowania, renty lub zadośćuczynienia.
Winę musi udowodnić osoba poszkodowana, co może jednak przysporzyć wielu trudności. Jeśli np. postępowanie lekarza przyczyniło się do uszkodzenia ciała pacjenta albo doprowadzenia do rozstroju zdrowia, osoba poszkodowana może domagać się odszkodowania za doznaną krzywdę. Obejmuje ono także wszelkie koszty, które były wynikiem doznanej krzywdy. Można zatem domagać się m.in. zwrotu kosztów, które poniesiono w związku z koniecznością udawania się na rehabilitację. Określając wysokość odszkodowania, bierze się pod uwagę rodzaj, charakter oraz intensywność cierpień, których doznał pacjent. Roszczenia o naprawienie szkody można kierować do zakładu ubezpieczeń lekarza lub placówki medycznej.
Naprawienie szkody ulega przedawnieniu, a termin przedawnienia liczony jest od momentu, gdy nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę lub gdy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia. Dla ustalenia początku biegu przedawnienia kluczowe jest określenie, kiedy nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. W przypadku szkód wyrządzonych przestępstwem, termin przedawnienia liczony jest od dnia popełnienia przestępstwa.
Chcąc uzyskać odszkodowanie, należy zebrać z placówek medycznych całą dokumentację związaną z leczeniem. Mogą to być np. wykonane badania, informacje dotyczące procedur medycznych, które zastosowano, a także dokumentacja z pobytu w szpitalu. Zgodnie z Art. 26 Ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta:
Art. 26. [Udostępnianie dokumentacji medycznej]
1. Podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych udostępnia dokumentację medyczną pacjentowi lub jego przedstawicielowi ustawowemu, bądź osobie upoważnionej przez pacjenta.
Z dalszej części ustawy wynika także, że po śmierci dostęp do dokumentacji medycznej otrzymuje osoba, którą pacjent upoważnił za życia, albo jego ustawowy przedstawiciel w chwili zgonu. Pacjent, chcąc uzyskać adekwatne odszkodowanie, powinien także zebrać faktury i rachunki, które potwierdzają straty poniesione w wyniku błędu medycznego. Istotne jest również zweryfikowanie, czy dokumentacja medyczna nie została sfałszowana, co zdarza się czasem w celu zatajenia stosowanych metod leczenia. Dzięki odpowiedniemu przygotowaniu do sprawy zwiększają się szanse na wygraną oraz uzyskanie należnego odszkodowania.
Nasza kancelaria adwokacka z Poznania zapewnia skuteczną walkę o prawa. Mamy świadomość, że sprawa, dotycząca błędu medycznego, z którą można się do nas zgłosić, jest niezwykle istotna. Dzięki naszej fachowej wiedzy i doświadczeniu możliwe będzie uzyskania należnego odszkodowania.
