Błąd medyczny — jak go udowodnić i uzyskać odszkodowanie?
Błąd medyczny to działanie lekarza, które powoduje szkodę i krzywdę u pacjenta. Do błędu medycznego może również dojść przez zaniechanie. Działanie to jest niezgodne z nauką medycyny. Do błędu lekarskiego zazwyczaj dochodzi poprzez naruszenie zasad ostrożności, które obowiązują przy czynnościach lekarskich. Błędy medyczne mogą być związane zarówno z diagnozą i terapią, jak i rehabilitacją.
Błąd lekarski, a błąd medyczny – podstawowe różnice
Mimo że błąd medyczny i błąd lekarski w potocznym rozumieniu uznawane są za ten sam termin, jednak nie są dokładnie tym samym. Pomiędzy błędem lekarskim i medycznym istnieją zasadnicze różnice. Błąd medyczny jest pojęciem szerszym, dotyczącym osób, które pełnią zawody związane z medycyną. Błąd lekarski natomiast może popełnić wyłącznie osoba będąca lekarzem. Za błąd medyczny może odpowiadać również np. pielęgniarka, ratownik medyczny czy technik stomatologiczny. W Kodeksie karnym nie ma jednak definicji błędu medycznego oraz błędu lekarskiego, jednak terminy te doprecyzowuje orzecznictwo. Na to, czym jest błąd medyczny, wskazano w orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 1 kwietnia 1955 r. Zgodnie z nim błędem medycznym jest nieumyślne działanie, zaniedbanie lub zaniechanie lekarza, lekarza dentysty, pielęgniarki, położnej lub osoby wykonującej inny zawód medyczny, które powoduje powstanie szkody u pacjenta. Błędy medyczne możemy podzielić na 4 typy — diagnostyczne, terapeutyczne, organizacyjne i techniczne. Niektórzy poza tymi 4 typami wyróżniają także błąd rokowania oraz informacyjny.
Błąd diagnostyczny
Jest to błąd, który polega na stwierdzeniu nieprawidłowej diagnozy, a także wadliwej oceny stanu zdrowia pacjenta mimo prawidłowego wyniku badania diagnostycznego. Przyczynę błędu diagnostycznego stanowi błędna i nieprofesjonalna analiza wyników bądź przeprowadzenie niewystarczającego lub niedokładnego wywiadu z pacjentem. Błąd diagnostyczny może polegać na niesłusznym stwierdzeniu, że pacjent jest zdrowy, mimo że faktycznie choruje (błąd negatywny), niesłusznym stwierdzeniu, że pacjent jest chory, mimo że faktycznie jest zdrowy (błąd pozytywny) albo prawidłowym stwierdzeniu, że pacjent jest chory, jednak nieodpowiednim rozpoznaniu jego choroby (błąd mieszany).
Błąd mieszany stanowi najczęstszy rodzaj błędów diagnostycznych. Z kolei błąd pozytywny w większości przypadków nie rodzi odpowiedzialności karnej. Dzieje się to dopiero w momencie, gdy pojawiają się negatywne skutki prowadzonych działań terapeutycznych. Błędy diagnostyczne dzielą się na błędy wynikające z zaniechania, czyli niezapoznania się z dokumentacją medyczną. Błąd zaniechania ma również miejsce, jeśli wywiadu z pacjentem nie przeprowadzono. Drugi rodzaj błędu medycznego diagnostycznego to błąd rozumowania, czyli błędna interpretacja badań. Diagnoza, która jest błędna, może wiązać się również z nieprawidłowym sposobem leczenia pacjenta. Działania te mogą doprowadzić do pogorszenia się stanu chorego, rozstroju zdrowia, a w najcięższych przypadkach nawet do jego śmierci.
Błędu diagnostycznego może dopuścić się również np. ratownik medyczny. Może mieć miejsce np. gdy nieprawidłowo sprawdzi on puls pacjenta. Tego rodzaju błąd medyczny może popełnić także pielęgniarka, która źle odczyta wskazania z urządzeń medycznych. Przed przypisaniem lekarzowi odpowiedzialności za błąd medyczny należy sprawdzić, czy błąd ten wynikał faktycznie z przyczyn zawinionych przez lekarza. Błąd diagnostyczny może być usprawiedliwiony np. występującymi objawami, podobnymi do innej choroby. Konsekwencje prawne lekarz poniesie w przypadku gdy podczas wykonywania swoich działań nie dokonał należytej staranności.
Najgroźniejsze zazwyczaj są przypadki błędów diagnostycznych, które występują, gdy osoba podlegająca leczeniu jest ofiarą wypadku lub jest nieprzytomna. Groźne są także te błędy, które polegają na pozostawieniu pacjenta w domu mimo konieczności pilnej jego hospitalizacji.
Błąd terapeutyczny
Błąd terapeutyczny jest to drugi rodzaj błędu medycznego. Dotyczy on wszelkich czynności, które związane są z postawioną diagnozą. Błąd terapeutyczny może występować jako kontynuacja wspomnianego błędu diagnostycznego, ale może być również błędem samodzielnym, który występuje mimo poprawnie postawionej diagnozy. Do błędów terapeutycznych zaliczyć można między innymi przepisanie niewłaściwych lekarstw, a także przeprowadzenie operacji mimo faktu, że istniały istotne przeciwwskazania. Błąd terapeutyczny występuje także, jeśli diagnozę postawiono właściwie, jednak sposób leczenia nie był odpowiednio dobrany. Błędy terapeutyczne, podobnie jak błędy diagnostyczne dzielą się na 2 typy. Należą do nich błędy działania, a także błędy zaniechania. Błąd terapeutyczny popełnia również lekarz, wybierając metodę, która jest przestarzała, a także bardziej niebezpieczna dla zdrowia i życia pacjenta.
Błąd organizacyjny
Jest to rodzaj błędu związany z organizacją szpitala. Za ten rodzaj błędu można uznać np. nieodpowiednie obsadzenie stanowisk pracy. Inne przykłady błędów organizacyjnych to niesprawny sprzęt lub jego brak. W zakres błędu organizacyjnego wchodzą również zaniedbania logistyczne.
Za taki rodzaj błędów zazwyczaj lekarze nie odpowiadają. Odpowiedzialność ponoszą zazwyczaj osoby, które zarządzają danymi placówkami medycznymi. Inaczej niż w przypadku błędów diagnostycznych lub terapeutycznych, błędy organizacyjne mogą popełnić pracownicy pełniący funkcje organizacyjne. Jest to niezależne od tego, jakie posiadają kwalifikacje. Błąd organizacyjny stanowi zatem błąd medyczny w znaczeniu szerszym. Obejmuje on naruszenie zasad ostrożności. Do błędów organizacyjnych można zaliczyć między innymi zakażenie szpitalne.
Błąd techniczny
Błąd techniczny jest to rodzaj błędu medycznego, który powstaje podczas wykonywania zabiegów operacyjnych. Mogą one dotyczyć m.in. operacji chirurgicznych czy operacji plastycznych. Błędy techniczne są efektem nieodpowiedniego postępowania osoby, która uczestniczy w operacji. Na ich skutek dochodzi do uszczerbku na zdrowiu bądź zgonu pacjenta. Do tego typu błędu może należeć między innymi nieprawidłowe użycie aparatury podczas zabiegu. Błąd techniczny mogą popełnić lekarze, jak i inni pracownicy medyczni. Błędy te dzieli się na błędy przy leczeniu oraz błędy ściśle techniczne. Błędy przy leczeniu polegają m.in. na pozostawieniu przez lekarza w ciele pacjenta np. przyrządu medycznego. Błąd ściśle techniczny to natomiast naruszenie powszechnie obowiązujących reguł ostrożności.
Do błędu ściśle technicznego może należeć m.in. pomylenie tożsamości pacjentów, których zakwalifikowano do operacji. Błąd ściśle techniczny może spowodować odpowiedzialność cywilną w przypadku gdy naruszenie reguł ostrożności spowodowało szkodę lub krzywdę pacjenta. Błędy techniczne często klasyfikuje się jako zwykłe pomyłki lub zaniedbania. Mogą one jednak przyjąć również postać błędów poważniejszych takich jak np. podanie podczas operacji pacjentowi nieodpowiedniej grupy krwi. Działanie takie może nieść konsekwencje w postaci śmierci pacjenta. Błędy techniczne można podzielić na te, które stanowią naruszenie powszechnie obowiązujących norm ostrożności, a także te, których może dopuścić się jedynie personel medyczny, który ma odpowiednią wiedzę i kwalifikacje.
Błąd rokowania
Jest to rodzaj błędu medycznego, który nie pojawia się we wszystkich klasyfikacjach. Inaczej błąd rokowania nazywa się błędem prognostycznym. Jest to błąd lekarza dotyczący prognozy stanu zdrowia pacjenta. Lekarz, popełniając błąd rokowania, zakłada, że pacjent wyzdrowieje wcześniej, niż faktycznie ma to miejsce, lub przewiduje, że jest on chory bardziej, niż w rzeczywistości. Efektem tego jest zastosowanie niewłaściwego leczenia. Pojawiają się jednak sprzeczności dotyczące skutków błędów rokowania. Wyróżnia się dwa stanowiska. Według jednego z nich błąd rokowania nie musi mieć negatywnych skutków dla zdrowia pacjenta, natomiast według drugiego poglądu, błąd rokowania zawsze prowadzi do negatywnych następstw. Błąd rokowania zazwyczaj nie występuje samodzielnie, lecz jest efektem wcześniej występujących błędów terapeutycznych i diagnostycznych.
Błąd informacyjny
Ten rodzaj błędu medycznego polega na nieprzestrzeganiu przez lekarza bądź innego pracownika przepisów zawartych w art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Przepis ten głosi: „Lekarz ma obowiązek udzielać pacjentowi lub jego ustawowemu przedstawicielowi przystępnej informacji o jego stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych, leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu”. Zgodnie z nim zatem lekarz ma obowiązek poinformować pacjenta o jego stanie zdrowia. Naruszenie tego obowiązku nie rodzi jednak automatycznie roszczenia o zadośćuczynienie. Występuje ono w sytuacji, gdy w związku z jego naruszeniem powstaje szkoda.
Błąd medyczny a błąd jatrogenny
Obok błędów medycznych wyróżniamy także tzw. błędy jatrogenne. Jatrogenię stanowią wszystkie działania lekarza lub innego pracownika służby zdrowia bądź zakładu leczniczego, które powinny doprowadzić do poprawy stanu zdrowia pacjenta. Jeżeli natomiast działania podejmowane przez lekarzy są szkodliwe i nie przyczyniają się do poprawy stanu zdrowia pacjenta, oznacza to, że lekarz popełnia błąd jatrogenny. Choroby, które są konsekwencją owych błędów to choroby jatrogenne. Wywierają one niekorzystny wpływ na zdrowie fizyczne oraz psychiczne pacjenta. Bardzo często błędy jatrogenne polegają na nierzetelnym informowaniu pacjenta czy niewłaściwej postawie wobec niego. Przyczyną wystąpienia chorób jatrogennych może być również brak umiejętności psychologicznych w kontakcie z osobą chorą.
Zaznacza się jednak, że wymieniony katalog błędów medycznych nie ma charakteru katalogu zamkniętego. Oznacza to, że możliwe jest także zaistnienie innych ich rodzajów.
Odpowiedzialność za błędy medyczne — kiedy występuje?
Do podstawowych rodzajów odpowiedzialności placówek leczniczych oraz lekarzy zalicza się odpowiedzialność cywilną, zawodową, pracowniczą i karną. Odpowiedzialność cywilna za błędy medyczne to odpowiedzialność lekarza, której celem jest wyrównanie uszczerbku, którego doznał pacjent na dobrach, które są chronione prawem. Są to dobra takie jak zdrowie lub życie. Aby przypisać danemu podmiotowi odpowiedzialność za błąd medyczny, wymagane są 3 przesłanki. Należy do nich wina, szkoda oraz związek między nimi. Winę w tym przypadku stanowi naruszenie zasad, prawidłowego postępowania, które wynikają z reguł wiedzy medycznej, a także zasad ostrożności. Szkoda to natomiast uszczerbek, który może przybrać formę szkody majątkowej lub niemajątkowej. Związek, który występuje między winą a szkodą, nie musi jednak mieć charakteru pewnego. Oznacza to, że aby stwierdzić ten związek, wystarczy ustalić go z dostateczną dozą prawdopodobieństwa.
Odpowiedzialność cywilna opiera się na zasadzie winy. Stanowi ona zatem niezbędny warunek, by danej osobie przypisać odpowiedzialność cywilną. Analizując kwestie takie, jak wina należy wziąć pod uwagę aktualny stan wiedzy medycznej, który występuje w momencie wystąpienia danego błędu. Ma to szczególne znaczenie przy wieloletnich procesach.
Odszkodowanie za błędy medyczne – w jaki sposób uzyskać?
Aby uzyskać odszkodowanie za błąd medyczny, w pierwszej kolejności należy ustalić osobę, która za dany błąd ponosi odpowiedzialność. Może to być lekarz, członek personelu medycznego, a także placówka medyczna, w której doszło do wyrządzenia szkody. Dochodzenie odszkodowania wygląda inaczej jeśli lekarza zatrudniono na podstawie umowy o pracę, a inaczej jeżeli świadczył on usługi na rzecz szpitala na podstawie umowy – „kontraktu”. W pierwszym przypadku pacjent może kierować swoje roszczenia do szpitala, który jest pracodawcą danego lekarza. Wyjątkiem jest natomiast sytuacja, w której szkodę pacjentowi wyrządzono umyślnie. Jeżeli natomiast lekarza zatrudniono na podstawie „kontaktu”, odpowiada on solidarnie wraz ze szpitalem za wypłatę odszkodowania, renty lub zadośćuczynienia.
Winę musi udowodnić osoba poszkodowana, co może jednak przysporzyć wielu trudności. Jeśli np. postępowanie lekarza przyczyniło się do uszkodzenia ciała pacjenta albo doprowadzenia do rozstroju zdrowia, osoba poszkodowana może domagać się odszkodowania za doznaną krzywdę. Obejmuje ono także wszelkie koszty, które były wynikiem doznanej krzywdy. Można zatem domagać się m.in. zwrotu kosztów, które poniesiono w związku z koniecznością udawania się na rehabilitację. Określając wysokość odszkodowania, bierze się pod uwagę rodzaj, charakter oraz intensywność cierpień, których doznał pacjent.
Błąd medyczny a zebranie wymaganej dokumentacji
Chcąc uzyskać odszkodowanie, należy zebrać z placówek medycznych całą dokumentację związaną z leczeniem. Mogą to być np. wykonane badania, informacje dotyczące procedur medycznych, które zastosowano, a także dokumentacja z pobytu w szpitalu. Zgodnie z art. 26 oraz 27 Ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, „Podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych udostępnia dokumentację medyczną pacjentowi lub jego przedstawicielowi ustawowemu, bądź osobie upoważnionej przez pacjenta”. Pacjent, chcąc uzyskać adekwatne odszkodowanie, powinien także zebrać faktury i rachunki, które potwierdzają straty poniesione w wyniku błędu medycznego. Istotne jest również zweryfikowanie, czy dokumentacja medyczna nie została sfałszowana, co zdarza się czasem w celu zatajenia stosowanych metod leczenia. Dzięki odpowiedniemu przygotowaniu do sprawy zwiększają się szanse na wygraną oraz uzyskanie należnego odszkodowania.
Nasza kancelaria adwokacka z Poznania zapewnia skuteczną walkę o Państwa prawa. Mamy świadomość, że sprawa, dotycząca błędu medycznego, z którą Państwo do nas przychodzą, jest dla Państwa niezwykle istotna. Dzięki naszej fachowej wiedzy i doświadczeniu możliwe będzie uzyskania należnego odszkodowania.
