Znak towarowy to każde oznaczenie, które umożliwia odróżnienie towarów lub usług jednego przedsiębiorcy od towarów i usług innego. Aby dane przedstawienie można było uznać za znak towarowy, musi spełnić pewne kryteria. Jest to m.in. konieczność wspomnianego odróżniania jednych towarów od innych. Dodatkowo znaki towarowe muszą być możliwe do przedstawienia w rejestrze znaków towarowych.
Informacje na temat tego, czym jest znak towarowy, zawiera Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej. Zgodnie z ustawą znak towarowy to każde oznaczenie, które umożliwia odróżnienie towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa. Co więcej, znak towarowy ma pozwalać na ustalenie jednoznacznego przedmiotu ochrony.
Zgodnie z artykułem 120 Prawa własności przemysłowej:
1. Znakiem towarowym może być każde oznaczenie umożliwiające odróżnienie towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa oraz możliwe do przedstawienia w rejestrze znaków towarowych w sposób pozwalający na ustalenie jednoznacznego i dokładnego przedmiotu udzielonej ochrony.
2. Znakiem towarowym, w rozumieniu ust. 1, może być w szczególności wyraz, włącznie z nazwiskiem, rysunek, litera, cyfra, kolor, forma przestrzenna, w tym kształt towaru lub opakowania, a także dźwięk.
Istotne jest to, że zgodnie z prawem, danym znakiem towarowym może posługiwać się wyłącznie ten, kto takie uprawnienia posiada. Jeśli ktoś nie jest właścicielem znaku towarowego, by mógł posługiwać się znakiem towarowym, konieczna będzie zgoda podmiotu będącego właścicielem znaku. Zgoda taka może np. przybrać formę licencji.
Znaki towarowe dzielą się na 3 rodzaje:
Poza wymienionymi wcześniej rodzajami znaków towarowych wyróżniamy także inne. Są to między innymi znaki towarowe gwarancyjne. Są to oznaczenia, które służą do oznaczania towarów lub usług certyfikowanych przez podmiot uprawniony do znaku towarowego. Dotyczy to w szczególności jakości towarów, wykorzystanych materiałów czy też sposobu produkcji. Prawo ochronne w przypadku znaków towarowych gwarancyjnych może uzyskać osoba fizyczna lub prawna. Warto zwrócić uwagę także na istnienie znaków towarowych podrobionych. Są to znaki towarowe identyczne z oryginalnym znakiem zarejestrowanym. Znaki towarowe podrobione są bezprawnie używane dla towarów, które objęto prawem ochrony. Istnieją również znaki towarowe powszechnie znane, tzw. znaki notoryjne. Są to znaki towarowe rozpoznawalne na większości terytorium Polski. Odnoszą się do określonego towaru lub usługi. Są powszechnie znane wśród potencjalnych nabywców.
W przeciwieństwie do znaków renomowanych, znaki powszechnie znane nie są zarejestrowane. W sytuacji, gdy dany znak towarowy jest powszechnie znany, można skorzystać z jego ochrony na równi ze znakami zarejestrowanymi. Są to jednak znaki, które spotyka się dość rzadko. Znaki powszechnie znane różnią się jednak od znaków renomowanych. Znaków renomowanych używa się nie tylko w zakresie towarów i usług w przeciwieństwie do znaków powszechnie znanych. Szerszej ochronie podlegają zatem znaki renomowane. Aby znak powszechnie znany stał się znakiem renomowanym, należy go zarejestrować. Znak renomowany symbolizuje powszechnie znaną jakość danego towaru lub usługi.
Ponieważ znak towarowy ma w jednoznaczny sposób umożliwiać odróżnienie jednego przedsiębiorcy od drugiego, znakiem towarowym mogą być te hasła, które odróżniają daną usługę od innych i mają jakiś pierwiastek kreatywności i oryginalności. Nie będzie to zatem np. samo hasło „fryzjer”. Jest ono raczej oznaczeniem rodzaju oferowanych usług. Nie jest to natomiast znak towarowy konkretnego przedsiębiorcy. Istotne jest zatem to, by dane oznaczenie, które zamierzamy zastrzec, było w należyty sposób zindywidualizowane. Tylko w takich okolicznościach oznaczenie takie będzie mogło zostać zarejestrowane jako znak towarowy. Znak nie może zostać zarejestrowany, jeśli nie wskazuje na pewne konkretne i charakterystyczne cechy. Rejestracji jako znaki towarowe nie mogą podlegać te znaki, które mogłyby wprowadzać w błąd.
W artykule 129 Prawa własności przemysłowej wskazano okoliczności, które uniemożliwiają rejestrację danego oznaczenia jako znaku towarowego. Są to m.in. sytuacje, w których dany znak nie może zostać uznany za znak towarowy. Inne okoliczności to takie, gdy znak nie nadaje się do odróżnienia od innych znaków. Niemożliwe jest również zarejestrowanie znaku, który składa się jedynie z elementów, które weszły do języka potocznego. Zarejestrowane nie mogą zostać również znaki posiadające określone właściwości ze względu na charakter samego towaru. Urząd nie zarejestruje także znaków, które zostały zgłoszone w złej wierze. Niemożliwa jest rejestracja znaków sprzecznych z dobrymi obyczajami czy porządkiem publicznym.
Znaku towarowego nie mogą stanowić również znaki, które posiadają elementy symboliczne. Są to elementy, których użycie mogłoby doprowadzić do obrazy uczuć religijnych lub tradycji narodowej. Znaki towarowe nie mogą zawierać elementów takich jak godło, barwy lub hymn RP, znak sił zbrojnych. Zakazane jest użycie godła, hymnu i herbu obcego państwa lub organizacji międzynarodowej.
W przypadku niektórych przedsiębiorstw i marek o ich rozpoznaniu decydują również inne czynniki, poza samą nazwą przedsiębiorstwa. Jednym z najbardziej rozpoznawalnych znaków jest charakterystyczna butelka Coca-Coli. Tego typu znaki towarowe również można zarejestrować, jednak pod pewnymi warunkami. Do niekonwencjonalnych znaków towarowych zaliczyć można między innymi dźwięki, animacje czy zapachy.
Czas trwania prawa ochronnego na znak towarowy wynosi 10 lat. Czas ten zaczyna biec od prawidłowego zgłoszenia znaku towarowego w urzędzie patentowym. Po wniesieniu odpowiedniej opłaty znak towarowy można przedłużyć na kolejne okresy, wynoszące 10 lat. Tytułów ochronnych na znaki towarowe udzielają właściwe organy państwowe takie jak Urząd Patentowy, lub Urząd Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej.
Niekonwencjonalne znaki towarowe dzielą się na kilka grup. Są to oznaczenia widzialne oraz niewidzialne. Oznaczenia widzialne postrzega się głównie wzrokowo. Oznaczenia niewidzialne postrzega się przy pomocy innych zmysłów, takich jak słuch czy węch. Widzialne znaki towarowe to między innymi oznaczenia przestrzenne. Przedstawiają one kształt produktu.
Przykładem przestrzennego znaku towarowego jest np. butelka Coca-Coli. Znakiem widzialnym może być również oznaczenie kolorów. Jest to jednak znak trudny do zastrzeżenia ze względu na fakt, że sama barwa, jak wynika z orzecznictwa, nie może stanowić znaku towarowego. Kolejne widzialne niekonwencjonalne znaki towarowe to znaki pozycyjne. Przykładem ich zastosowania może być firma Adidas, której znakiem charakterystycznym są trzy paski, np. na bokach butów lub spodni. Znaki te dotyczą szczególnego umiejscowienia na towarze. Innym niekonwencjonalnym znakiem towarowym mogą być animacje. Jedną z najbardziej charakterystycznych jest ryczący lew wytwórni Metro-Goldwyn-Mayer. Znakiem towarowym może być także gest czy deseń.
Poza znakami widzialnymi istnieją również niewidzialne niekonwencjonalne znaki towarowe. Są to np. dźwiękowe znaki towarowe, ale także zapachy czy smaki. Tego typu znaki są jednak niezwykle trudne do zastrzeżenia. Smakowego znaku towarowego nie udało się jeszcze zastrzec mimo istnienia takiej możliwości w teorii.
Bardzo często określenia „patent” używa się w znaczeniu potocznym, będącym synonimem ochrony prawnej. Patent jest to prawo do korzystania zarobkowego z danego wynalazku. Użytkowanie to ma mieć charakter wyłączny. Patenty przyznają urzędy patentowe. Ochronę taką można wydać na maksymalnie 20 lat. Patent dotyczy konkretnego rozwiązania. Jest ono ujęte w zastrzeżeniach patentowych. Po zarejestrowaniu patentu uzyskuje się dokument patentowy. Patenty chronią rozwiązania techniczne, które muszą być nowe na skalę światową. Patenty wykorzystuje się głównie w przemyśle i nauce, natomiast znaki towarowe w obrocie handlowym.
Przedsiębiorca, rejestrujący dany znak towarowy, ma z tego tytułu szereg korzyści. Rejestracja znaku towarowego przyczynia się do uzyskania praw ochronnych. Jedną z korzyści może być podniesienie renomy firmy. Co więcej, rejestracja znaku towarowego może zwiększyć zaufanie do przedsiębiorstwa. Dodatkowo znak towarowy może stanowić przedmiot obrotu handlowego. Rejestracja znaku towarowego sprawia, że nie zdarzy się sytuacja, w której to inny przedsiębiorca zarejestruje dany znak, a podmiot, który pierwotnie go stosował, będzie zmuszony do zaprzestania stosowania znaku, który został przez niego stworzony.
Aby zarejestrować znak towarowy, należy złożyć odpowiedni formularz. W dokumencie tym muszą znaleźć się dane takie jak informacje pozwalające na identyfikację wnioskodawcy i jego pełnomocnika. Niezbędne jest również zamieszczenie informacji na temat samego znaku towarowego. W zgłoszeniu musi się znaleźć m.in dokładny opis znaku. Do podania należy załączyć egzemplarz fotografii znaku towarowego, jeśli znak ten wyrażono w postaci rysunków lub kompozycji. Jeśli dany znak towarowy wyrażono jako znak multimedialny, konieczne jest dołączenie egzemplarzy informatycznych nośników danych. Zgłoszenie powinno zawierać dowód uiszczenia opłaty. Niezbędne jest również dołączenie dowodu pierwszeństwa, regulaminu znaku, a także pełnomocnictwa, jeśli zgłaszający działa za pośrednictwem pełnomocnika.
W celu rejestracji danego znaku towarowego niezbędna jest forma pisemna. Możliwa jest ochrona znaku towarowego w 3 różnych systemach. Jest to ochrona znaku na terenie Polski, na obszarze danego regionu, a także w krajach, które należą do systemu madryckiego.
Opłata za zgłoszenie do rejestracji znaku towarowego w jednej klasie wynosi 400 zł. Jeśli chcemy zgłosić znak towarowy do kolejnej klasy jest to koszt 120 zł za kolejną klasę. Natomiast zastrzeżenie znaku towarowego w UE to koszt 850 Euro, jest to koszt za umieszczenie znaku towarowego w jednej klasie. Taką opłatę naleszy uiścić w Urzędzie Uni Europejskiej ds. Własności Intelektualnej .
Rejetr znaków towarowych UE posiada wszystkie zgłoszenia zgodne z opisenm zawartym w ar. 111. Rejestr jest ciągle aktualizowany, żeby wziąć pod uwagę wszystkie zmiany dotyczące znaków towarowych i zarejestrowanych wzorców. Urząd publikuje biuletyny znaków towarowych oraz wzorców wspólnotopwych oraz dane szczegółowe do wglądu publicznego. Dostępne jest również Vademecum objaśniające jak korzystać z rejestru.
By znak towarowy podlegał stałej ochronie, konieczne jest odnowienie prawa ochronnego co 10 lat. Wniosek o odnowienie prawa ochronnego należy złożyć co najmniej 6 miesięcy przed upływem okresu ochronnego. Należy przy tym pamiętać, że Urząd nie informuje o końcu okresu ochronnego. Przedsiębiorca musi zatem sam zadbać o realizację tego typu kwestii.
