Działanie na szkodę spółki jest regulowane w art. 296 Kodeksu karnego. Ten czyn jest także określany jako przestępstwo niegospodarności lub nadużycia zaufania. Najczęściej dotyczy to menadżerów lub kierowników, którym powierzono zarządzanie obcym majątkiem. Zgodnie z przepisami, nadużycie udzielonych uprawnień lub niedopełnienie ciążącego obowiązku, a w rezultacie doprowadzenie do znacznej szkody majątkowej spółki, jest zachowaniem karalnym. Co grozi za działanie na szkodę spółki? O tym w więcej w poniższym artykule.
Art. 296 § 1 kodeksu karnego mówi o tym, że:
Art. 296. [Wyrządzenie szkody w obrocie gospodarczym]
1.
Kto, będąc obowiązany na podstawie przepisu ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, wyrządza jej znaczną szkodę majątkową, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
To oznacza, że odpowiedzialności karnej będzie podlegała osoba, która jest obowiązana na podstawie przepisu ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej.
Należy jednak pamiętać, że ten, kogo obowiązkiem jest jedynie dbanie o to, by stan mienia powierzonego nie uległ pogorszeniu, nie może być uważany za „zajmującego się cudzymi sprawami majątkowymi”.
Zatem odpowiedzialności karnej podlega tylko osoba, która ma samodzielność decyzyjną w zajmowaniu się sprawami majątkowymi spółki, a więc dokonuje jakiegoś wyboru w sytuacji, gdzie możliwych jest kilka różnych rozwiązań.
W art. 296. podkreślone jest również, że podstawą umocowania powinien być przepis ustawy, decyzja właściwego organu lub umowa. Nie dotyczy to więc sytuacji jednostronnego oświadczenia lub prowadzenia cudzych spraw bez otrzymania zlecenia. Ten przepis jest szczególnie istotny z perspektywy osób pełniących funkcję w zarządzie spółek prawa handlowego.
Podstawę ich uprawnień stanowi oficjalny dokument mianowania do tej roli (zazwyczaj uchwała zgromadzenia wspólników lub rady nadzorczej) oraz ich wyraźna zgoda na przyjęcie tej funkcji. Również prokurent może ponosić odpowiedzialność karą za działania szkodliwe dla spółki.
Nadużycie uprawnień odnosi się do działań wykraczających poza wyznaczone formalne granice przyznanych kompetencji. Również uważane jest za nadużycie działanie niezgodne z celem, dla którego dane uprawnienie zostało przyznane.
Natomiast brak spełnienia obowiązków oznacza zaniedbanie działań, do których dana osoba była zobowiązana lub nieodpowiednie wykonanie tych działań. W rezultacie obie te czynności to działanie na szkodę spółki. Ważne jest także, że przestępstwo nadużycia zaufania może być wynikiem działania umyślnego, jak i nieumyślnego.
Działaniami szkodliwymi dla spółki można uznać podjęcie konkurencyjnej działalności przez członka zarządu, unikanie opłacania podatków, przekroczenie przyznanych uprawnień, manipulowanie danymi, naruszanie dóbr osobistych przynależnych spółce (takich jak renoma czy dobre imię), rozpowszechnianie fałszywych informacji dotyczących kondycji finansowej spółki, jej statusu oraz osób ją reprezentujących, a także zaniechanie działań, które są wymagane (na przykład unikanie złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki). Szkodę może także wyrządzić niegospodarne zarządzanie majątkiem, wprowadzanie innych w błąd oraz zatajanie istotnych informacji.
Działanie na szkodę spółki zgodnie z przepisami prawa karnego nie ogranicza się tylko do przekroczenia granic uprawnień lub zaniedbania obowiązków. Obejmuje także czynności „sprzeczne z rozsądnie rozumianymi celami” danej osoby.
Sprawdź też nasz artykuł o zawieszeniu spółki: https://smadwokaci.pl/aktualnosci/prawo-gospodarcze/zawieszenie-spolki-zoo-zawieszenie-dzialalnosci-spolki/.
Przestępstwo działania na szkodę spółki zgodnie z artykułem 296 k.k. jest przestępstwem skutkowym (materialnym). To oznacza, że karalność za nie jest uzależniona od wystąpienia konkretnych konsekwencji. W przypadku typu opisanego w artykule 296 § 1 k.k. niezbędne jest wywołanie istotnej szkody majątkowej, czyli takiej, która przekracza kwotę 200 000 złotych. Natomiast rodzaj uznawany za kwalifikowany, zawarty w artykule 296 § 3 k.k., wymaga spowodowania dużej szkody majątkowej, przewyższającej 1 000 000 złotych.
Warto podkreślić, że ustawodawca także wprowadza karną odpowiedzialność za sprowadzenie bezpośredniego zagrożenia wyrządzenia istotnej szkody majątkowej (zgodnie z artykułem 296 § 1a k.k.).
Jest to sytuacja, w której interesy majątkowe mocodawcy są narażone na znaczne ryzyko naruszenia z dużym prawdopodobieństwem. To znaczy, że sprawca powoduje, że zaistnienie skutku w postaci znaczącej szkody majątkowej nie zależy już od dalszej ingerencji sprawcy ani osób trzecich.
Podstawowy typ przestępstwa działania na szkodę spółki, opisany w artykule 296 § 1 k.k., podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Natomiast nawet w sytuacji sprowadzenia bezpośredniego zagrożenia istotną szkodą majątkową, zagrożenie karą wynosi do 3 lat pozbawienia wolności. W obu tych przypadkach sprawca musi działać z umyślnie. Czyli musi co najmniej godzić się na wyrządzenie znacznej szkody majątkowej lub sprowadzenie bezpośredniego zagrożenia taką szkodą. Jeśli znaczna szkoda majątkowa zostanie wyrządzona nieumyślnie, sprawcy może grozić kara do 3 lat pozbawienia wolności.
Jeśli sprawca działa nie tylko umyślnie, a w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, może zostać ukarany pozbawieniem wolności od 6 miesięcy do 8 lat (zgodnie z artykułem 296 § 2 k.k.). To jednak nie jest jedyny rodzaj kwalifikowanego przestępstwa. Jeśli umyślne działanie sprawcy prowadzi do co najmniej znacznej szkody majątkowej w dużym zakresie, sprawca może podlegać karze pozbawienia wolności nawet do 10 lat. W przypadku wyrządzenia takiej szkody nieumyślnie kara może sięgnąć do 3 lat pozbawienia wolności. Mienie znacznej wartości jest mienie, którego wartość w czasie popełnienia czynu zabronionego przekracza 200 000 zł.
W każdym przypadku skazania za przestępstwo działania na szkodę spółki (nadużycie zaufania) sąd ma możliwość nałożenia na sprawcę zakazu zajmowania określonej pozycji, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej. Warto wiedzieć jednak, że karze nie podlega osoba, która przed wszczęciem postępowania karnego dobrowolnie naprawiła w całości wyrządzoną szkodę.
Dowiedz się też, czym jest wrogie przejęcie spółki.
