Najczęściej mówi się, że człowiek może się zmienić, dopiero kiedy sam tego będzie chciał. Co jednak dzieje się, kiedy działanie osoby uzależnionej może przynieść konsekwencje dla jego bliskich? W takim wypadku możliwe jest ubezwłasnowolnienie alkoholika, które następuje na wniosek członków jego rodziny. Czy można ubezwłasnowolnić alkoholika, składając odpowiedni wniosek? Co ma na celu ta procedura, ile trwa i jak ją przeprowadzić? Czy przymusowe leczenie odwykowe jest możliwe? Dowiesz się z poniższego artykułu!
Ubezwłasnowolnienie alkoholika polega na sądowym ograniczeniu lub całkowitym pozbawieniu go zdolności do czynności prawnych w sytuacji, gdy nałóg uniemożliwia mu kierowanie własnym postępowaniem i właściwe dbanie o swoje sprawy. Instytucja ta, uregulowana w Kodeksie cywilnym i Kodeksie postępowania cywilnego, ma charakter ochronny – jej celem jest nie tyle represja wobec osoby uzależnionej, ile zabezpieczenie jej interesów osobistych i majątkowych, a także ochrona najbliższej rodziny przed skutkami niekontrolowanego działania alkoholika.
W zależności od stopnia uzależnienia i jego konsekwencji sąd może orzec ubezwłasnowolnienie częściowe (gdy osoba jest w stanie podejmować niektóre decyzje, ale potrzebuje wsparcia kuratora) albo całkowite (gdy choroba uniemożliwia jej świadome podejmowanie jakichkolwiek decyzji, a do sprawowania opieki ustanawia się opiekuna prawnego). Wniosek o ubezwłasnowolnienie może złożyć małżonek, krewni w linii prostej, rodzeństwo, a także prokurator. Z kolei postępowanie wymaga opinii biegłych lekarzy (psychiatry lub psychologa), którzy oceniają stan zdrowia i zdolność do samodzielnego funkcjonowania. Choć ubezwłasnowolnienie jest środkiem ingerującym w prawa jednostki, w praktyce bywa konieczne, aby zapobiec dalszej degradacji życia osoby uzależnionej oraz zabezpieczyć jej majątek przed roztrwonieniem.
Przeczytaj artykuł: Ubezwłasnowolnienie całkowite a częściowe – jak długo sąd rozpatruje wniosek o ubezwłasnowolnienie?
Jak wskazuje Art. 13 Kodeksu cywilnego:
Art. 13. [Ubezwłasnowolnienie całkowite]
§1. Osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.
§2. Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską.
Z kolei Art. 16 tego samego kodeksu wyjaśnia, na czym polega ubezwłasnowolnienie częściowe:
Art. 16. [Ubezwłasnowolnienie częściowe]
§1. Osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw.
§2. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę.
Należy jednak pamiętać, że sam problem z uzależnieniem od alkoholu nie jest przesłanką do ubezwłasnowolnienia, chyba że biegły uzna, że ma ono swoje źródło w zaburzeniach psychicznych. Na takiej samej zasadzie również inne zachowania odstające od kanonu obyczajowego i moralnego, nie mogą być podstawą do przeprowadzenia takiej czynności, jeśli nie wynikają z niedorozwoju umysłowego, choroby psychicznej lub zaburzeń psychicznych.
Aby możliwe było ubezwłasnowolnienie alkoholika, należy najpierw złożyć wniosek o ubezwłasnowolnienie do sądu okręgowego właściwego dla miejsca zamieszkania. Taki dokument musi zostać poprawnie przygotowany, a także musi mieć opisane konkretne przesłanki. Podczas postępowania konieczne jest zebranie dowodów, które wskażą pijaństwo osoby uzależnionej, która ma zostać ubezwłasnowolniona na podstawie zaburzeń psychicznych. Sprawa odbywa się początkowo w sądzie okręgowym, a następnie może zostać ponownie rozpatrzona w sądzie drugiej instancji, przy zgłoszeniu apelacji.
Należy pamiętać, że sprawa o ubezwłasnowolnienie alkoholika to nie jest to samo, co postępowanie o skierowanie alkoholika na przymusowe leczenie odwykowe. Możliwe natomiast jest, aby te postępowania toczyły się równolegle, jednak nie mogą się odbywać przy jednym procesie.
Dowiedz się również, w jakich okolicznościach możliwe będzie odebranie praw rodzicielskich.
Niestety w takim wypadku nie istnieje jeden poprawny wzór, jako że każdy przypadek jest inny. Natomiast faktem jest, że taki wniosek można napisać w podobny sposób, jak te o ubezwłasnowolnienie z innych powodów niż uzależnienie od alkoholu. Jak można się domyśleć, w przypadku wniosku o ubezwłasnowolnienie alkoholika najważniejsze jest udowodnienie alkoholizmu i tego, że osoba uzależniona nadużywa alkoholu, na tle zaburzeń psychicznych.
W jaki sposób można udowodnić alkoholizm? Do tego mogą się przydać bardzo różne dowody. Przede wszystkim, bardzo przydatne mogą okazać się zeznania świadków, nagrania czy wyroki skazujące, np. za spowodowanie wypadku drogowego pod wpływem alkoholu. Można wykorzystać również dokumentację lekarską i inne dokumenty medyczne. Każdy wniosek przy takiej sprawie należy odpowiednio przygotować i dopasować do zastanej sytuacji. Aby mieć pewność, że rzeczywiście wniosek o ubezwłasnowolnienie alkoholika będzie poprawny, warto zasięgnąć porady w kancelarii adwokackiej.
Ubezwłasnowolnienie alkoholika ma na celu pozbawienie go zdolności do czynności prawnych. Kwestie finansowe są również kluczowym elementem w takich sprawach, a przede wszystkim długi osoby uzależnionej. Zarówno aktywa, czyli wszelkie przedmioty jak i nieruchomości, a także pasywa. Czyli np. zobowiązania kredytowe i długi, pozostają niezmienne przed i po prawomocnym ubezwłasnowolnieniu alkoholika.
Ubezwłasnowolnienie osoby uzależnionej wcale nie zwalnia jej z powstałych wcześniej długów. Długi takie jak kredyt za mieszkanie, płacenie czynszu itp. nadal są jej obowiązkiem i musi je spłacić. Najczęściej długi ubezwłasnowolnionego alkoholika dziedziczy najbliższa rodzina, np. małżonka czy dziecko. Aby nie zostać obciążonym takim zadłużeniem, warto przemyśleć odrzucenie spadku. Innym sposobem na niektóre zadłużenia może być ogłoszenie upadłości konsumenckiej.
Ważnym skutkiem, który często skłania bliskich do tego, aby ubezwłasnowolnić alkoholika, jest fakt, że nie będzie on mógł brać między innymi chwilówek, kredytów, zastawiać rzeczy w lombardach, czy zaciągać inne zobowiązania finansowe.
Z naszego bloga dowiesz się, kiedy możliwe jest unieważnienie małżeństwa.
Niestety, sprawy o ubezwłasnowolnienie osoby uzależnionej należą do skomplikowanych spraw, które potrafią trwać długo. Ogólnie rzecz biorąc, sprawy o ubezwłasnowolnienie mogą trwać parę miesięcy. Natomiast sprawy o ubezwłasnowolnienie potrafią trwać nawet kilka lat.
Z czego to wynika? Najczęściej dzieje się tak, że postawa osoby uzależnionej nie pozwala na szybsze przeprowadzenie postępowania. Wypieranie się swojego uzależnienia, utrudnianie całej procedury np. poprzez nieuczestniczenie w badaniach, które są wyznaczone przez biegłych. To powoduje opóźnienie całego postępowania, ponieważ opinie biegłych z takich badań są kluczowe, a szczególnie opinie biegłych psychiatrów.
Polskie prawo ma specjalną ustawę, która reguluje kwestie związane z uzależnieniami od alkoholu. To Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z dnia 26 października 1982 r. Określa ona m.in. zasady leczenia osób uzależnionych i nadużywających alkoholu.
Art. 24. tej ustawy mówi o tym, że:
„Osoby, które w związku z nadużywaniem alkoholu powodują rozkład życia rodzinnego, demoralizację małoletnich, uchylają się od obowiązku zaspokajania potrzeb rodziny albo systematycznie zakłócają spokój lub porządek publiczny, kieruje się na badanie przez biegłego w celu wydania opinii w przedmiocie uzależnienia od alkoholu i wskazania rodzaju zakładu leczniczego.”
Natomiast kwestie omawiające przymusowe leczenie alkoholika znajdują się w art. 26. wyżej wskazanej ustawy.
Art. 26. [Nałożenie obowiązku poddania leczeniu odwykowemu]
Osoby, o których mowa w art. 24, jeżeli uzależnione są od alkoholu, zobowiązać można do poddania się leczeniu w stacjonarnym lub niestacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego
O zastosowaniu obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego orzeka sąd rejonowy właściwy według miejsca zamieszkania lub pobytu osoby, której postępowanie dotyczy, w postępowaniu nieprocesowym.
Sąd wszczyna postępowanie na wniosek gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych lub prokuratora. Do wniosku dołącza się zebraną dokumentację wraz z opinią biegłego, jeżeli badanie przez biegłego zostało przeprowadzone.
Jak widać z powyższych zapisów ustawy, przymusowe leczenie odwykowe jest możliwe obecnie na zasadzie zobowiązania alkoholika do leczenia. Jednak alkoholik ma również prawo, aby odwołać się od wyroku sądowego. Samo istnienie dowodów na to, że występuje choroba alkoholowa, która wpływa na dezorganizację i degradację życia członków rodziny, nie wiąże chorego w żaden sposób do poddania się leczeniu.
Zobacz również, jak przebiega egzekucja alimentów z zagranicy.
Przymusowe leczenie polega na tym samym, co normalna terapia odwykowa. Najczęściej takie leczenie przymusowe zaczyna się od detoksu organizmu od wszelkich substancji psychoaktywnych. Aby wniosek o takie leczenie odwykowe został przyjęty, należy zadbać przede wszystkim o udowodnienie przesłanek. To oznacza udowodnienie, że nadużycie alkoholu przez osobę uzależnioną przyczyniło się do całkowitego rozkładu życia rodzinnego, oraz do demoralizacji młodszych członków rodziny. Należy więc dostarczyć dowody, np. w postaci notatek z interwencji policyjnych, które policja sporządza przy zakłócaniu porządku publicznego lub przy awanturach domowych. Może być to też niebieska karta lub zaświadczenie od psychologa dziecięcego o szkodliwym wpływie na małoletnich.
