Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku to kluczowy etap w procesie dziedziczenia, który pozwala formalnie potwierdzić, kto jest uprawniony do majątku po zmarłym. Mimo że nabycie spadku następuje z chwilą śmierci spadkodawcy, uzyskanie postanowienia sądu lub notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia jest często niezbędne, aby móc swobodnie dysponować odziedziczonym majątkiem. W artykule omówimy, kiedy i jak można uzyskać stwierdzenie nabycia spadku, jakie dokumenty są potrzebne, a także jakie są dalsze kroki po uzyskaniu tego postanowienia.
Spadek to ogół praw i obowiązków, które przechodzą na spadkobierców po śmierci spadkodawcy. Obejmuje on zarówno majątek, jak i ewentualne długi zmarłego. Nabycie spadku następuje z chwilą śmierci spadkodawcy, czyli w momencie otwarcia spadku. Jednak samo nabycie spadku nie zawsze wystarcza, aby swobodnie dysponować odziedziczonym majątkiem.
Do stwierdzenia nabycia spadku dochodzi wtedy, gdy konieczne jest formalne potwierdzenie, kto jest uprawniony do dziedziczenia oraz w jakich częściach dziedziczą spadkobiercy. Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku wydaje sąd, jednak alternatywnie można uzyskać notarialny akt poświadczenia dziedziczenia, jeśli spełnione są odpowiednie warunki np. brak sporów między spadkobiercami. Stwierdzenie nabycia spadku jest potrzebne m.in. do dokonania wpisu do księgi wieczystej, wypłaty pieniędzy z konta zmarłego czy sprzedaży odziedziczonego majątku.
Przeczytaj: Podważenie testamentu notarialnego – jak podważyć testament?
Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku potwierdza formalnie, kto jest uprawniony do dziedziczenia oraz w jakich częściach dziedziczą poszczególni spadkobiercy. Dzięki temu dokumentowi spadkobiercy mogą m.in.:
Ponadto postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku chroni osoby trzecie, które zawierają transakcje z osobami legitymującymi się takim dokumentem, szczególnie gdy działają w dobrej wierze. W przypadku zapisobiorców windykacyjnych, którzy otrzymują konkretne składniki majątku (np. dom lub samochód), postanowienie to umożliwia im dysponowanie tym majątkiem na wyłączną własność już na etapie postępowania spadkowego.
Dowiedz się, kiedy możliwe jest cofnięcie darowizny, a także, jakie konsekwencje niesie za sobą wydziedziczenie.
Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku może złożyć każda osoba, która posiada w tym interes prawny. Oznacza to, że musi istnieć uzasadniony powód, dla którego dana osoba chce potwierdzić swoje prawa do spadku lub wykazać udział w majątku po zmarłym. Do grona takich osób należą przede wszystkim spadkobiercy (zarówno ustawowi, jak i testamentowi), zapisobiercy windykacyjni, a także wierzyciele spadkodawcy.
Aby skutecznie złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku, konieczne jest przygotowanie odpowiednich dokumentów potwierdzających prawo do dziedziczenia. Do podstawowych załączników należą:
Wniosek powinien być kompletny, jako że zarówno sąd, jak i notariusz badają dokumenty pod względem okoliczności wskazujących na prawidłowość ustaleń dotyczących kręgu spadkobierców oraz formy dziedziczenia. W przypadku, gdy spadkodawca uczynił zapis windykacyjny, konieczne jest również dołączenie dokumentów potwierdzających ten fakt.
Warto pamiętać, że do wniosku o stwierdzenie nabycia spadku należy dołączyć potwierdzenie uiszczenia opłaty sądowej oraz opłaty za wpis do rejestru spadkowego, co jest warunkiem rozpoczęcia postępowania sądowego. Dokładne przygotowanie dokumentacji pozwala na sprawne przeprowadzenie postępowania i szybsze uzyskanie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku.
Dowiedz się również, jak przebiega sprzedaż mieszkania ze spadku.
Sprawę o stwierdzenie nabycia spadku prowadzi sąd rejonowy właściwy dla ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Proces rozpoczyna się złożeniem wniosku przez osobę mającą interes prawny w uzyskaniu takiego postanowienia. Po złożeniu wniosku sąd z urzędu bada, czy spadkodawca pozostawił testament oraz ustala krąg spadkobierców, zarówno ustawowych, jak i testamentowych. W przypadku znalezienia testamentu sąd wzywa osobę, u której jest on przechowywany, a następnie dokonuje jego otwarcia i ogłoszenia – podstawą do tego jest powołanie protokołu otwarcia testamentu. Następnie sąd wzywa uczestników postępowania, czyli osoby potencjalnie uprawnione do dziedziczenia oraz do udziału w rozprawie.
W sytuacji, gdy nie uda się ustalić wszystkich spadkobierców, sąd może zarządzić wezwanie spadkobierców przez ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym oraz w miejscu ostatniego pobytu spadkodawcy. Po upływie trzymiesięcznego terminu od ogłoszenia sąd wyznacza rozprawę w celu rozpoznania sprawy. W trakcie rozprawy sąd rozpatruje przedstawione dowody oraz oświadczenia uczestników, a następnie wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Określa ono krąg spadkobierców, ich nazwiska, imiona rodziców oraz miejsce urodzenia osób fizycznych, tytuł dziedziczenia (ustawowy lub testamentowy) wraz z określeniem formy testamentu, a także wysokością udziałów w spadku.
Ponadto, w postanowieniu może zostać stwierdzone nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego, jeśli taki istnieje. Postanowienie sądu jest następnie wpisywane do Rejestru Spadkowego za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, co umożliwia dostęp do informacji o nabyciu spadku przez zainteresowane osoby. Należy pamiętać, że postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku nie kończy całego procesu spadkowego. Po uzyskaniu postanowienia lub aktu poświadczenia dziedziczenia często konieczne jest przeprowadzenie działu spadku, który pozwala na podział majątku między spadkobierców i uzyskanie wyłącznych praw do poszczególnych składników spadku.
Sprawdź także, z czym wiąże się odrzucenie spadku.
Potwierdzenie spadku u notariusza to procedura dostępna wyłącznie w sytuacjach niespornych, gdy wszyscy uprawnieni do dziedziczenia spadkobiercy są zgodni co do podziału spadku oraz nie występują żadne spory dotyczące kręgu spadkobierców czy wysokości udziałów. Procedura rozpoczyna się od sporządzenia protokołu dziedziczenia, w którym notariusz spisuje oświadczenia wszystkich osób uprawnionych do spadku. W trakcie tego protokołu notariusz poucza uczestników o konieczności ujawnienia wszystkich okoliczności mających wpływ na dziedziczenie oraz o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń.
W protokole muszą zostać zawarte informacje o przyjęciu lub odrzuceniu spadku przez poszczególnych spadkobierców, o ile nie zostały one złożone wcześniej. Następnie notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia, który zawiera szczegółowe dane dotyczące spadkodawcy, w tym nazwisko spadkodawcy, datę i miejsce śmierci spadkodawcy, a także określenie kręgu spadkobierców, ich dane osobowe oraz wysokość udziałów w spadku. W akcie tym może być również stwierdzone nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego, o ile występuje.
Po sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia notariusz dokonuje jego wpisu do Rejestru Spadkowego za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Wpis ten nadaje moc prawną i umożliwia spadkobiercom korzystanie z praw wynikających z dziedziczenia. Warto podkreślić, że notarialne poświadczenie dziedziczenia jest szybszą i często mniej kosztowną alternatywą dla drogi postępowania sądowego, jednak nie jest możliwe do zastosowania w każdym przypadku. Notariusz odmówi sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia, jeśli:
W takich sytuacjach konieczne jest skierowanie sprawy do sądu spadku i uzyskanie sądowego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. Jeśli potrzebujesz porady prawnej w zakresie prawa spadkowego – skontaktuj się z naszym zespołem prawników!
Postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku w sądzie wiąże się z określonymi kosztami oraz czasem oczekiwania na wydanie postanowienia. Koszty te obejmują przede wszystkim opłatę sądową za złożenie wniosku oraz opłatę za wpis do Rejestru Spadkowego. Standardowa opłata sądowa wynosi 100 zł, natomiast wpis do rejestru to dodatkowe 5 zł. W przypadku bardziej skomplikowanych spraw lub konieczności przeprowadzenia dodatkowych czynności, mogą pojawić się także inne koszty, np. związane z uzyskaniem odpisów aktów stanu cywilnego czy zaświadczeń.
Czas trwania postępowania jest zależny od wielu czynników. W prostych i niespornych sprawach postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku może zostać wydane w ciągu kilku miesięcy od złożenia wniosku. Jednak w sytuacji, gdy konieczne jest wezwanie spadkobierców przez ogłoszenie lub gdy pojawiają się spory dotyczące kręgu spadkobierców czy ważności testamentu, postępowanie może się wydłużyć.
Przeczytaj: Zachowek – przedawnienie roszczenia o zachowek
Po uzyskaniu postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia często pojawia się pytanie, jakie kroki należy podjąć dalej, aby w pełni uregulować sprawy spadkowe. Sam dokument potwierdzający nabycie spadku nie oznacza jeszcze zakończenia całego postępowania spadkowego, szczególnie gdy spadkobierców jest więcej niż jeden.
W praktyce postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku wskazuje udział każdego ze spadkobierców w składzie spadku, wyrażony w ułamku. Oznacza to, że każdy z nich jest współwłaścicielem całego majątku spadkowego proporcjonalnie do swojego udziału. W rezultacie spadkobiercy nie mają wyłącznego prawa do żadnego konkretnego składnika majątku, co może powodować trudności w zarządzaniu i dysponowaniu spadkiem.
W takiej sytuacji konieczne może być przeprowadzenie działu spadku, czyli formalnego podziału majątku między spadkobierców. Dział spadku może mieć formę umowną, gdy wszyscy spadkobiercy są zgodni co do podziału, lub sądową jeśli występują spory, lub brak porozumienia. W wyniku działu spadku poszczególni spadkobiercy uzyskują wyłączną własność konkretnych składników majątku, co umożliwia im swobodne dysponowanie swoją częścią spadku.
Warto również pamiętać, że po uzyskaniu postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku spadkobiercy powinni dopełnić wszelkich obowiązków podatkowych, takich jak złożenie odpowiednich deklaracji podatkowych związanych z nabyciem spadku. Niedopełnienie tych obowiązków może skutkować konsekwencjami finansowymi.
