W prowadzonej przeze mnie praktyce bardzo często zdarza się, że osoba mająca problem na gruncie prawa karnego obawia się, że może to się przełożyć na jej sytuację zawodową. Dotyczy to zwłaszcza osób wchodzących w skład organów spółek handlowych. Czy rzeczywiście tak jest? Przyjrzyjmy się art. 18 ksh.
Odpowiedź na wyżej postawione pytanie daje przede wszystkim art. 18 § 2 Kodeksu spółek handlowych (k.s.h.).
Zgodnie z przywołaną regulacją:
nie może być członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej albo likwidatorem osoba, która została skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwa określone w przepisach rozdziałów XXXIII-XXXVII Kodeksu karnego (k.k.) oraz w art. 585 3 , art. 587, art. 590 i w art. 591 ustawy.
Przepis ten nie nasuwa wątpliwości interpretacyjnych. Osoba, która została skazana za jedno z wyżej wymienionych przestępstw nie może być członkiem organów spółek handlowych. W tym miejscu należy zaznaczyć, że chodzi oczywiście o takie spółki, w których może istnieć zarząd lub rada nadzorcza. Zalicza się do nich:
Nie dotyczy to natomiast pozostałych spółek z k.s.h.
Jeżeli z kolei osoba prawna nie ma możliwości, by prowadzić swoje sprawy z powodu braku organów, sąd powinien ustanowić dla niej kuratora, którego zadaniem będzie staranie się o powołanie nowych organów bądź likwidację spółki.
Pozostałe typy przestępstw nie wyłączają możliwości pełnienia funkcji członka zarządu lub rady nadzorczej. Przy czym należy mieć na względzie, iż zgodnie z art. 41 k.k. sąd w określonych okolicznościach może orzec, albo orzeka jako środek karny zakaz zajmowania określonych stanowisk jeżeli uzna to za niezbędne. W takiej sytuacji orzeczenie przedmiotowego zakazu może nastąpić również za inne przestępstwa niż opisane powyżej np. za przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową (art. 218- 221 k.k.), albo za przestępstwo przekupstwa (art. 229 k.k.). Aby sąd mógł zastosować taki środek karny niezbędnym jest, aby przestępstwo pozostawało w związku z pełnioną funkcją.
Należy w tym miejscu nadmienić, iż opisywane zakazy dotyczą tylko przestępstw popełnionych w Polsce. Przykładowo, popełnienie przestępstwa kradzieży w Niemczech i skazanie za to przestępstwo w Niemczech nie wyklucza możliwości pełnienia funkcji członka zarządu lub rady nadzorczej na gruncie art. 18 k.s.h.
Zakaz pełnienia funkcji członka zarządu lub rady nadzorczej wynika również z art. 373 Prawa upadłościowego.
Zakaz pełnienia funkcji członka zarządu lub rady nadzorczej może nastąpić na skutek popełnienia czynu zarówno przed objęciem stanowiska, jak również w trakcie sprawowania funkcji.
Zakaz ten jest ograniczony czasowo i rozpoczyna się w momencie uprawomocnienia się wyroku skazującego. Zatem, aby zastosowanie znalazł art. 18 k.s.h. niezbędnym jest, aby został wydany wyrok skazujący za dany czyn.
Zakaz, zgodnie z art. 18 § 3 k.s.h. ustaje z upływem piątego roku od dnia uprawomocnienia się wyroku skazującego, jednakże nie może zakończyć się wcześniej niż z upływem trzech lat od dnia zakończenia okresu odbywania kary. Przykładowo, jeśli za dany czyn osoba została skazana na 1 rok pozbawienia wolności wówczas z upływem 5. roku od uprawomocnienia wyroku zakaz ustaje. Natomiast w sytuacji, gdy osoba została skazana np. na karę 3 lat pozbawienia wolności zakaz ustanie dopiero po ok. 6 latach od uprawomocnienia się wyroku skazującego, a dokładnie po 3 latach od zakończenia odbywania kary.
Zgodnie z art. 18 § 4 k.s.h. jest natomiast możliwe, aby w terminie trzech miesięcy od dnia uprawomocnienia się wyroku, skazany złożył wniosek do sądu, który wydał wyrok, o zwolnienie go z zakazu pełnienia funkcji w spółce handlowej lub o skrócenie czasu obowiązywania zakazu. Nie dotyczy to przestępstw popełnionych umyślnie. Sąd rozstrzyga o wniosku, wydając postanowienie.
W tym miejscu należy wytłumaczyć, czym jest czyn popełniony nieumyślnie. Zgodnie z art. 9 § 2 kodeksu karnego, będącego źródłem prawa karnego, czyn jest popełniony nieumyślnie, jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo, że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał, albo mógł przewidzieć. O tym czy czyn jest popełniony nieumyślnie decyduje kwalifikacja prawna przyjęta przez Sąd w wyroku skazującym. Zatem jeśli Sąd orzekając nie przyjmie, że czyn został popełniony nieumyślnie nie ma możliwości składania wniosku w trybie art. 18 § 4 k.s.h.
Zmiana kodeksu spółek handlowych weszła w życie 1 października 2018 roku. W rezultacie modyfikacja ta rozszerzyła ograniczenia, które dotyczą pełnienia funkcji w spółkach. Do tej pory członkiem zarządu, rady nadzorczej bądź komisji rewizyjnej nie mogła być osoba, którą skazano prawomocnym wyrokiem za przestępstwa wymienione wcześniej, takie jak np. bezprawne posługiwanie się dokumentem. W przepisach tych istniała jednak luka, ponieważ zakaz nie obejmował między innymi prokurentów spółek, których uprawnienia w zakresie reprezentacji spółki są podobne do uprawnień członka Zarządu. Według prawa cywilnego, a konkretnie zgodnie z art. 109 Kodeksu cywilnego, prokura to pełnomocnictwo udzielone przez przedsiębiorcę. Obejmuje ono umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych. Czynności te związane są z prowadzeniem przedsiębiorstwa.
Prokurent wymienionych wcześniej czynności może dokonywać samodzielnie, pomijając Zarząd. Nie może jednak dokonywać samodzielnie czynności takich, jak np. zbycie nieruchomości, ponieważ jest do nich potrzebne szczególne pełnomocnictwo. Na podstawie poprzednich przepisów osoba skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwa określone w art 18 ksh §2, jeżeli udzielono jej prokury, mogła obejść ustawowy zakaz. Od 1 października 2018 roku nie istnieje już wspomniana luka prawna. Oznacza to, że zakaz pełnienia funkcji przez osoby skazane za przestępstwa dotyczy także prokurentów w spółkach kapitałowych. Dodatkowo w późniejszych przepisach wprowadzono także regulacje zakazu pełnienia funkcji członka zarządu spółki partnerskiej oraz członka rady nadzorczej. Zakazem nie objęto jednak likwidatorów spółek osobowych.
Dane osób, objęte wnioskiem o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego, podlegają weryfikacji. Służy do tego Krajowy Rejestr Karny. Jeżeli zaistnieje informacja o skazaniu oraz braku przesłanek uchylających zakaz takich, jak np. zatarcie skazania, sądy rejonowe mogą oddalić wniosek o wpis w KRS. Wątpliwości wzbudzają jednak kwestie, które dotyczą deklaratoryjnego czy konstytuwnego charakteru wpisu. Jeżeli osoba, która pełni funkcję organu spółki nie ma prawa do piastowania tego organu, rodzi to konsekwencje między innymi dla osób trzecich, które np. podpisały umowę ze spółką, którą reprezentowała taka osoba. Skutkuje to tym, że dokonana czynność staje się nieważna. Przez pewien czas dominował pogląd, że czynność taka staje się bezwzględnie nieważna na mocy kodeksu cywilnego, obecnie jednak zastosowanie takich czynności jest dopuszczalne. Czynności takie mogą być jednak obarczone sankcją bezskuteczności. Dodatkowo można je zawiesić do czasu potwierdzenia ich przez spółkę, z prawidłowymi organami. Do tego czasu czynność taka nie będzie wywoływała skutków prawnych.
Zajmujemy się obsługą prawną firm oraz prowadzeniem spraw z zakresu prawa gospodarczego w Poznaniu- zachęcamy do kontaktu.
Bardzo dziękuję za informację. Takiego streszczenia szukałem.
6 miesięcy temu zakończyłem wyrok w zawieszeniu za przestępstwo przeciwko mieniu, wyrok uległ zatarciu. Wcześniej byłem prezesem zarządu w spółce z o.o., w której mam udziały większościowe, funkcja ta została odebrana przez sąd w momencie uprawomocnienia się wyroku. Czy obecnie, po zatarciu wyroku mogę ponownie zostać prezesem spółki, czy jeszcze musi minąć określona ilość czasu? Wyrok mówił o pozbawieniu wolności na 3 miesiące w zawieszeniu na dwa lata.
Szanowny Panie Przemysławie, tak może Pan ponownie pełnić funkcje w organach spółek. Zgodnie, bowiem z art. 76 § 1. k.k. „Skazanie ulega zatarciu z mocy prawa z upływem 6 miesięcy od zakończenia okresu próby”. Natomiast art. 18
§ 3 stanowi, iż „Zakaz, o którym mowa w § 2, ustaje z upływem piątego roku od dnia uprawomocnienia się wyroku skazującego, chyba że wcześniej nastąpiło zatarcie skazania”.