Przerywany czas pracy stosują niektóre zakłady pracy w całej Polsce. W prawie podlega on odpowiednim regulacjom. Okazuje się jednak, że nie każda osoba ma możliwość pracy w ten sposób. W poniższym wpisie znajdują się najważniejsze informacje na temat przerywanego czasu pracy.
Poza polskim prawem system przerywanego czasu pracy uregulowany jest także w wewnętrznych regulaminach firm. Specyfika pracy w niektórych zakładach wymaga bowiem, by stosować w nich przerywany czas pracy. Jeszcze inne firmy pracują w sposób zmianowy lub mają inne rodzaje organizacji czasu pracy. System organizacji należy dostosować do specyfiki danej branży, stąd istnieje różnorodność jego dotycząca.
Przerywany czas pracy to jeden z systemów pracy przewidzianych w Kodeksie pracy. Poza systemem przerywanego czasu pracy stosuje się również system podstawowy, równoważny, w ruchu ciągłym, zadaniowy, skróconego tygodnia pracy oraz system pracy weekendowej. Przerywanego czasu pracy nie trzeba stosować codziennie. Może się zdarzyć, że przerwa w pracy będzie miała miejsce każdego dnia roboczego. Równie dobrze przerywany czas pracy można zastosować raz w tygodniu. Przerwę w ramach czasu pracy stosuje się głównie w interesie pracodawców. Dla pracowników stanowi ona bowiem uciążliwość.
Dzięki zastosowaniu przerwy pracodawca ma możliwość dostosowania czasu pracy pracownika do zapotrzebowania. Mimo że pracownik w teorii nie pozostaje do dyspozycji pracodawcy podczas przerwy, w rzeczywistości jego swoboda podczas jej trwania jest dość mocno ograniczona. Musi on bowiem uniknąć spóźnienia się do pracy po czasie trwania przerwy. W przypadku krótkich przerw możliwości dotyczące miejsca przebywania pracownika są zatem ograniczone. Wskazuje się także, że przerwa w czasie trwania pracy przyczynia się do wydłużenia rzeczywistego czasu jej zakończenia. Konsekwencją tego może być skrócenie czasu faktycznego odpoczynku. Rekompensatą za doznawane niedogodności ma być dla pracownika prawo do wynagrodzenia za czas przerwy.
System przerywanego czasu pracy sprawia, że czasem pracy pracownika zarządzać można tak, że podczas jednej doby nie wykonuje on pracy nieprzerwanie. Czas pracy w takiej sytuacji dzieli się na części. System przerywanego czasu pracy wprowadzić można jedynie w ściśle określonych warunkach. Można go zastosować jedynie w sytuacjach, kiedy istnieje odpowiednie jego uzasadnienie. Uzasadnieniem może być w takim przypadku rodzaj pracy, który wymusza określony sposób jej organizacji. Dotyczy to np. sytuacji, kiedy zapotrzebowanie na pracę występuje tylko w określonych porach. W innych godzinach jest natomiast niewielkie.
Stosując przerywany czas pracy, nie dopuszcza się, by pracodawca na bieżąco posyłał pracownika do domu, a następnie kazał mu wrócić do pracy ze względu na pojawienie się obowiązków w danym momencie. Pracownik powinien z góry wiedzieć, że danego dnia pracować będzie w sposób przerywany. System przerywanego czasu pracy powinien zatem zostać wprowadzony w ramach ustalonego rozkładu. Nie można stosować przerw z dnia na dzień. Jeśli czas pracy nie jest stały ani możliwy do zaplanowania, systemu takiego nie należy stosować. Zaznacza się ponadto, by w miarę możliwości zminimalizować niedogodności dla pracownika, które wynikają z przerwy. Ze względu na to należy ją organizować o porze w miarę stałej.
Przepisy prawne w Polsce wyróżniają wiele możliwości dotyczących organizacji czasu pracy. Niezależnie od organizacji czasu pracy, stosowania ośmiogodzinnego dnia pracy bądź systemu przerywanego czasu pracy, wewnętrzne regulacje firmy powinny być zgodne z obowiązującym prawem. W danym przedsiębiorstwie należy uwzględnić to, by przestrzegać tygodniowej normy dotyczącej czasu pracy. Konieczne jest także uwzględnianie przerw pomiędzy poszczególnymi dniami. W Kodeksie pracy zawartych jest kilka systemów dotyczących czasu pracy. Zgodnie z prawem system pracy w danym zakładzie należy wskazać w umowie o pracę. Następnie należy go odpowiednio rozliczać.
Regulacje dotyczące przerywanego czasu pracy znajdują się w Kodeksie pracy, konkretnie w art. 139 KP: Zgodnie z nim:
1. Jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją, może być stosowany system przerywanego czasu pracy według z góry ustalonego rozkładu przewidującego nie więcej niż jedną przerwę w pracy w ciągu doby, trwającą nie dłużej niż 5 godzin. W wyjątkowych sytuacjach możliwe jest wydłużenie czasu trwania przerwy. Dotyczy to jednak jedynie kierowców, którzy wykonują przewozy, o ile dobowy wymiar czasu ich pracy nie przekracza 7 godzin.
Pięciogodzinna przerwa zawarta w przepisach prawnych ma swoje uzasadnienie. W sytuacji zastosowania przerwy dłuższej doszłoby do złamania przepisów dotyczących przerw o 11-godzinnym odpoczynku między poszczególnymi dniami pracy. Doszłoby zatem do naruszenia art. 133 Kodeksu Pracy. Jak wynika z zawartego w nim przepisu, w każdym tygodniu pracownik ma prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku. Czas ten powinien obejmować co najmniej właśnie 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego. Nie jest także możliwe zlecanie nadgodzin pracownikowi pełnoetatowemu, w przypadku którego stosuje się przerywany czas pracy. W takiej sytuacji również doszłoby do ograniczenia prawa do 11 godzin odpoczynku. Dobowy wypoczynek można skrócić jedynie w wyjątkowych sytuacjach. Jest to możliwe w przypadku pracowników, którzy zarządzają zakładem pracy w imieniu pracodawcy. Wypoczynek ten można skrócić także, jeśli konieczne jest przeprowadzenie akcji ratowniczej, która ma na celu ratowanie życia ludzkiego, ochronę mienia lub usunięcie awarii.
Zgodnie z prawem przerwy nie wlicza się do czasu pracy. Pracownik ma jednak prawo pobierać za nią wynagrodzenie. Jest ono równe połowie pensji należnej za czas przestoju. Jeśli natomiast chodzi o regulacje prawne dotyczące przerwy kierowców, którzy zatrudnieni są w transporcie drogowym, przysługuje im prawo do połowy wynagrodzenia za czas dyżuru. Czas dyżuru występuje, kiedy kierowca poza normalnymi godzinami pracy pozostaje w gotowości do jej wykonania.
Przerwa w pracy nie musi wynosić dokładnie 5 godzin, może być krótsza. Nie można dzielić jej na mniejsze części. Przerywany czas pracy bardzo często stosuje się w przypadku kierowców pracujących w firmach transportowych. W takiej sytuacji nie wymaga się od nich gotowości do pracy przez cały czas. Muszą natomiast być oni dostępni do dyspozycji pracodawcy w ustalonym czasie pracy. Podczas niego może wystąpić przerwa.
Wdrożenie w danym zakładzie przerywanego systemu czasu pracy możliwe jest jedynie po wcześniejszych ustaleniach. Niezbędne są konsultacje związków zawodowych z pracodawcą. Związki zawodowe prezentują w takiej sytuacji interesy pracowników. Przerywany czas pracy można wdrożyć jedynie na podstawie układu zbiorowego pracy. Układ zbiorowy pracy zawierają osoby reprezentujące pracowników wraz z pracodawcą. Są one źródłami prawa pracy wraz z Kodeksem pracy, ustawami oraz regulaminami, porozumieniami i statutami. W układzie zbiorowym pracy zawiera się warunki dotyczące świadczenia stosunku pracy.
Układy te zawierają również zobowiązanie dotyczące przestrzegania postanowień stosunku pracy. W układach zbiorowych pracy najczęściej określa się kwestie dotyczące wynagrodzenia za pracę oraz innych świadczeń, które związane są z pracą. Mogą to być np. świadczenia na rzecz pracownika i jego rodziny. Regulacje prawne dotyczące układu zbiorowego pracy zawiera art. 240. Zgodnie z nim układ zbiorowy pracy może określać także sprawy, których nie uregulowano w przepisach prawa pracy. Regulacje te będą obowiązywać w sposób bezwzględny. Zaznaczyć należy, że układ zbiorowy pracy nie powinien zawierać treści naruszających prawo osób trzecich.
Jeśli u danego pracodawcy nie działają organizacje związkowe, porozumienie zawiera się z przedstawicielami pracowników. Wyjątkiem dotyczącym zastosowania przerywanego czasu pracy za pośrednictwem układu zbiorowego pracy jest sytuacja, kiedy pracodawca jest osobą fizyczną, która prowadzi działalność w zakresie rolnictwa. Jeśli nie działa u niego organizacja związkowa, możliwe jest wprowadzenie przerywanego czasu pracy na podstawie umowy o pracę. W takim wypadku, jeśli tak wynika z umowy, pracownik ma prawo do pobierania wynagrodzenia za czas przerwy. Sytuacja ta stanowi zatem wyjątek na tle innych. Wynagrodzenie za czas przerwy przysługuje bowiem jedynie kiedy wynika to z umowy o pracę.
Celem wskazanych regulacji dotyczących przerywanego czasu pracy jest sprawienie, by kwestie dotyczące organizacji pracy oparto na wzajemnym porozumieniu. Zaznacza się ponadto, że regulacji takich, jak np. wprowadzenie przerywanego czasu pracy nie należy jednostronnie narzucać. Stanowią one bowiem dla pracownika uciążliwość. Zbyt duże możliwości dotyczące wprowadzania systemu przerywanego czasu pracy mogłyby z kolei doprowadzić do nadużyć ze strony pracodawców.
Jak wynika z przepisów prawa, nie jest dopuszczalne łączenie przerywanego czasu pracy z innymi systemami czasu pracy. Jeśli zatem w danym zakładzie pracy stosuje się system skróconego tygodnia pracy lub system pracy weekendowej, nie można stosować przerywanego czasu pracy. Działanie takie ma na celu ochronę interesu pracowników. Jego ideą jest również zapewnienie im odpowiedniej przerwy pomiędzy poszczególnymi dniami pracy.
Zaznacza się, że regulacje prawne dotyczące przerywanego czasu pracy nie są precyzyjne. Sposób ich wdrożenia za pomocą układu zbiorowego pracy sprawia, że nie można tego rodzaju regulacji wprowadzić między pracownikami w sposób umowny. Sposób ten mógłby być przydatny np. w małych przedsiębiorstwach związanych z gastronomią, usługami fryzjerskimi itp. To z kolei stanowi pewne ograniczenie dla pracowników, którzy chcieliby pracować w systemie przerywanego czasu pracy.
Wyjątkiem dotyczącym łączenia systemów pracy jest natomiast sytuacja dotycząca kierowców. Zgodnie z Ustawą o czasie pracy kierowców możliwe jest połączenie równoważnego oraz przerywanego czasu pracy. Równoważny czas pracy pozwala na wydłużenie dobowego wymiaru pracy w okresie rozliczeniowym. Uregulowania dotyczące stosowania przerywanego czasu pracy u kierowców łącznie z równoważnym czasem pracy zawarto w artykule 19. Ustawy o czasie pracy kierowców. Zgodnie z nim połączenie tych dwóch systemów pracy może mieć miejsce w uzasadnionych przypadkach. Rozkład czasu pracy należy ustalić z góry. Konieczne jest przedstawienie go pracownikowi co najmniej tydzień przed rozpoczęciem pracy w okresie, na który dany rozkład sporządzono. Konieczne jest także uwzględnienie obowiązkowego dobowego odpoczynku. Jednocześnie w Ustawie o czasie pracy kierowców zaznaczono, że przerywanego czasu pracy nie można stosować do każdego rodzaju pracy kierowcy. Dopuszczalne jest to tylko wobec kierowców, których zatrudniono w transporcie drogowym oraz kierowców wykonujących przewozy na potrzeby własne.
Nie każdy może jednak pracować w systemie przerywanego czasu pracy. Pewne grupy osób są wyłączone z możliwości stosowania wobec nich tego systemu. Nie można go zastosować w przypadku osób zatrudnionych w ramach równoważnego czasu pracy. Nie jest to dopuszczalne także wśród osób zatrudnionych przy pilnowaniu mienia. Przerywanego czasu pracy nie można stosować wobec pracowników służb ratowniczych lub pracowników straży pożarnej. Przerywany czas pracy nie jest możliwy w przypadku kobiet w ciąży. Można go natomiast stosować wobec osób zatrudnionych, które opiekują się dziećmi do lat 4. W takiej sytuacji wymaga się zgody pracownika. Możliwe jest stosowanie przerywanego czasu pracy również w stosunku do pracowników niepełnosprawnych. Wymiar czasu pracy osoby niepełnosprawnej jest jednak ograniczony.
Sprawdź też nasz artykuł o odszkodowaniu za wypadek w pracy: https://smadwokaci.pl/odszkodowanie-za-wypadek-w-pracy/.
